Από παππού σε πατέρα και γιούς και μετά στα εγγόνια συνεχίζεται η αγροτική παραγωγή στην ημιορεινή περιοχή της Μώραινας, περίπου 6-7 χιλιόμετρα ανατολικά από την πόλη των Φιλιατρών Μεσσηνίας. Στον οικισμό των Φιλιατρών μετά την απελευθέρωση από την οθωμανική αυτοκρατορία και κυρίως από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι και τις αρχές του 20ου, τον πρώτο λόγο είχε η παραγωγή και εμπορία μαύρης κορινθιακής σταφίδας. Μ’ αυτήν την καλλιέργεια μεγάλωσε και η οικογένεια των αδερφών Δημήτρη και Κώστα Στασινόπουλοι, οι οποίοι όμως πήγαν και αρκετά βήματα παρακάτω την αγροτική παράδοση. Πλέον, διαθέτουν θερμοκήπιο ντομάτας, ελιές για την παραγωγή ελαιολάδου και ένα οινοποιείο, μικρής μεν δυναμικότητας, αλλά άριστης ποιότητας παραγωγής κρασιού, από διαλεκτές ποικιλίες αμπελιών. Το Agro24 ταξίδεψε στα Φιλιατρά, βρέθηκε στο κτήμα της οικογένειας και καταγράφει την ιστορία των δραστήριων αδερφών.
Ντομάτα όλον τον χρόνο
«Ασχολούμαστε και οι δύο από πολύ μικρή ηλικία με τη γεωργία. Καταγόμαστε από αγροτική οικογένεια. Τελειώσαμε και οι δύο το σχολείο εδώ στα Φιλιατρά Μεσσηνίας, και ασχοληθήκαμε μόλις τελειώσαμε το σχολείο με την καλλιέργεια της ελιάς, του αμπελιού και της μαύρης κορινθιακής σταφίδας, η οποία στην πορεία απαξιώθηκε και γι’ αυτό στραφήκαμε στις θερμοκηπιακές καλλιέργειες πριν από περίπου 3 χρόνια. Το θερμοκήπιο είναι αποκλειστικά αφιερωμένο στην καλλιέργεια ντομάτας. Έχουμε 10 στρέμματα, η ποικιλία η χειμερινή είναι η Primadona και η ποικιλία η καλοκαιρινή είναι η Καλλονή», αναφέρουν στο Agro24 τ’ αδέρφια Στασινόπουλοι. Σε ερώτηση αν θα δοκιμάσουν και άλλες ποικιλίες η απάντησή τους είναι ότι θα εξαρτηθεί από την εξέλιξη της δουλειάς και το τι ζητάει η αγορά. «Είμαστε ευχαριστημένοι και εμείς και οι πελάτες με το προϊόν, οπότε δεν σκεφτόμαστε ν’ αλλάξουμε ποικιλίες», λένε χαρακτηριστικά τα αδέρφια Στασινόπουλοι. Η καλλιέργεια δεν γίνεται με υδροπονία, αλλά στο χώμα. Η χειμερινή ντομάτα πάει μέχρι τέλος Ιουνίου και δίνει 20-25 τόνους το στρέμμα. Ενώ, στην καλοκαιρινή που πάει από αρχές Αυγούστου ως τέλος Δεκεμβρίου, επειδή είναι μικρότερος και ο χρόνος, η παραγωγή είναι πιο κάτω 15 με 16 τόνους το στρέμμα. Ουσιαστικά έχουν την καλλιέργεια όλο το χρόνο και τροφοδοτούν συνέχεια την αγορά, εκτός από μικρά χρονικά διαστήματα όταν είναι σε εξέλιξη η καλλιέργεια. Οι ντομάτες τους διατίθενται στην Κεντρική Λαχαναγορά των Αθηνών και από εκεί μέσω εμπόρων πάει και σε διάφορα μεγάλα σούπερ μάρκετ.
Αναγκαία η σωστή διαχείριση προγραμμάτων
Αξίζει να σημειωθεί ότι πρόκειται για μια επένδυση χρηματοδοτούμενη από την Ευρωπαϊκή Ένωση, σε ποσοστό 40% και τα υπόλοιπα από ίδια κεφάλαια. Συνολικά η επένδυση ανέρχεται σε 312.000 ευρώ. Για να πάρουν έγκριση κατέθεσαν το φάκελο το 2010 και χρειάστηκαν 3 χρόνια. Οπότε έλαβαν έγκριση το 2013 και το Σεπτέμβρη του 2014 μετά από σκέψεις και προγραμματισμό ξεκίνησαν την κατασκευή του θερμοκηπίου, η οποία ολοκληρώθηκε μέσα σε περίπου 2,5 μήνες. Και το 2015 ξεκίνησαν να βγάζουν παραγωγή. «Τα προγράμματα αυτά είναι ευεργετικά για τον αγροτικό κλάδο, αρκεί να τα διαχειριστούν σωστά οι παραγωγοί. Το είδαμε εμείς στην πράξη. Μπήκαμε στο πρόγραμμα, πήραμε αμέσως την επιδότηση. Δηλαδή άρχισε η επένδυση 9 Σεπτεμβρίου 2014 και 24 Δεκεμβρίου του ίδιου χρόνου πήραμε την επιδότηση. Στην κατάρτιση του φακέλου είχαμε την αμέριστη στήριξη της τοπικής Διεύθυνσης Αγροτικής Ανάπτυξης Τριφυλίας, η οποία είναι στελεχωμένη από ανθρώπους πραγματικά αξιόλογους, όπως ο διευθυντής της ο Αντώνης Παρασκευόπουλος αλλά και ανεξαιρέτως όλη η ομάδα ενδιαφέρεται για την περιοχή. Χωρίς καμιά διάκριση, όλοι αντιμετωπίζονται το ίδιο, και τους ενδιαφέρει το καλό της περιοχής. Όλα τα θερμοκήπια που υπάρχουν στην περιοχή οφείλονται σ’ αυτήν την υπηρεσία», υπογραμμίζουν οι δύο παραγωγοί θερμοκηπιακής ντομάτας.
Απαιτητική καλλιέργεια
Το θερμοκήπιο, όπως αναφέρουν οι ίδιοι, έχει μεγάλη ανάγκη από φροντίδα και καθημερινή παρουσία. «Είμαστε κάθε μέρα εδώ και παρακολουθούμε την εξέλιξη των φυτών. Η καλλιέργεια έχει απαιτήσεις για θρέψη και για φυτοπροστασία. Η άρδευση είναι πιο απαιτητική το καλοκαίρι. Χρησιμοποιούμε στάγδην άρδευση, είναι έτσι ελεγχόμενη εξετάζουμε την υγρασία και κάνουμε και εξοικονόμηση των υδάτινων πόρων. Χρειάζονται 3 με 5 κυβικά νερό το στρέμμα την ημέρα. Γενικά το συνολικό κόστος των εισροών (εργατικά, άρδευση, λίπανση, φυτοπροστασία, θέρμανση για το χειμώνα) κατά μέσο όρο φτάνει τα 9.000 ευρώ το στρέμμα η χειμερινή καλλιέργεια και 4.000 με 5.000 ευρώ το στρέμμα η θερινή.
Σε ερώτημα, αν είναι εύκολο κάποιος να μπει στις θερμοκηπιακές καλλιέργειες απαντούν ότι: «Χρειάζεται υποδομή, στήριξη οικονομική αλλά και με έμψυχο δυναμικό, γεωπόνο που θα παρέχει την απαραίτητη τεχνογνωσία και τις εξειδικευμένες συμβουλές στον παραγωγό. Εμείς έχουμε εμπειρικά την τεχνογνωσία, αλλά έχουμε και γεωπόνους που συνεργαζόμαστε».
Επισκέψιμο θερμοκήπιο
Το θερμοκήπιο ντομάτας των αδερφών Στασινόπουλοι είναι ανοικτό για τα σχολεία. Συχνά το επισκέπτονται μαθητές από τα νηπιαγωγεία και τα δημοτικά σχολεία του νομού Τριφυλίας. Βλέπουν από κοντά πώς μεγαλώνουν τα φυτά, πώς βγαίνει η ντομάτα και πραγματοποιούνται διαδραστικά μαθήματα, όπου πραγματικά απολαμβάνουν τα παιδιά και η μάθηση γίνεται βιωματική.
Βάζουν το λιθαράκι τους στην επιστημονική έρευνα
Επιπλέον, στο θερμοκήπιο που διατηρούν στη Μώραινα Φιλιατρών, σε συνεργασία με τους επιστήμονες της εταιρείας σποροπαραγωγής και υβριδίων Hazera πραγματοποιούνται πειράματα για την ανάπτυξη και νέων ποικιλιών ντομάτας. «Έρχονται από το Ισραήλ γενετιστές και παρακολουθούν τα φυτά, βλέπουν ποια ποικιλία είναι ανθεκτική και παραγωγική και την επιλέγουν. Δηλαδή η καλλιέργεια που βάζουμε είναι 20.000 φυτά, 500-600 φυτά τα φυτεύει στη χειμερινή καλλιέργεια η Hazera και βάζουν μέχρι 50 -60 διαφορετικά είδη και παρακολουθούν την εξέλιξή τους», αναλύουν οι ίδιοι και προσθέτουν: «Είμαστε διαθέσιμοι στην έρευνα, που πραγματοποιείται στο χωράφι όχι μόνο στα εργαστήρια. Επιπλέον, προσπαθούμε με διάφορους τρόπους να βοηθήσουμε και στην ολοκληρωμένη διαχείριση. Παίρνουμε φουσκιά από στάβλους, ρίξαμε στο χωράφι και περλίτη, για να βελτιώσουμε το έδαφος. Προσπαθούμε με τρόπους και χημικούς, αλλά και με βιολογικό τρόπο να κάνουμε πιο αποδοτική την καλλιέργεια».
Υδροπονία vs παραγωγή στο χώμα
«Έχουμε κάνει αποστραγγιστικά έργα, για την καλύτερη απορροή των υδάτων. Έχουμε αποφύγει την υδροπονία, γιατί έχουμε διαπιστώσει ότι η ποιότητα των προϊόντων που προκύπτει από τη γη είναι εφάμιλλη», συμπληρώνουν τα αδέρφια Στασινόπουλοι. «Στα πλεονεκτήματα της υδροπονίας είναι ότι δίνει μεγαλύτερες παραγωγές», όπως σημειώνουν οι ίδιοι, «αλλά ότι κάνει η γη, δηλαδή η φύση πρέπει να το κάνει ο άνθρωπος με τεχνητά μέσα και δεν συγχωρούνται λάθη, ενώ στο χώμα μπορεί να επαναφέρει την ισορροπία μόνο του». «Δέλεαρ για ν’ ασχοληθεί κάποιος με την υδροπονία είναι η αύξηση της παραγωγής. Χρειάζεται όμως πολύ μεγαλύτερη τεχνική υποστήριξη και μεγάλο κόστος εγκατάστασης. Θα προσφύγουμε σε αυτόν τον τρόπο όταν εξαντληθεί το χώμα», καταλήγουν οι ίδιοι.
Με σύμμαχο το μικροκλίμα της ημιορεινής περιοχής
Οι ίδιοι επέλεξαν να κατασκευάσουν πολύ ψηλό το θερμοκήπιό τους. Είναι στα 6,80-7,00 μέτρα. Η επιλογή αυτή δεν ήταν τυχαία, αλλά έγινε γιατί εκεί μέσα δημιουργείται ένα μικροκλίμα που ταιριάζει με τις συνθήκες εκτός θερμοκηπίου. Αξίζει ωστόσο, να σημειωθεί ότι εκεί είναι πιο δροσερά το καλοκαίρι, το χειμώνα είναι πάλι καλύτερα γιατί με τις υγρασίες δεν υπάρχει πρόβλημα. «Έτσι, οι συνθήκες είναι κατάλληλες για να πετύχουμε τη βέλτιστη ποιότητα. Και η περιοχή που διαλέξαμε είναι ημιορεινή, αποφύγαμε την πεδιάδα, καθώς εδώ η διαφορά θερμοκρασίας μέρα και νύχτας βελτιώνει την ποιότητα των καρπών», τονίζουν τα δύο αδέρφια.
Επώνυμη ντομάτα στην αγορά
Την ντομάτα τους, που με περίσσια φροντίδα και προσεχτικό σχεδιασμό παράγουν από το 2015, τη διαθέτουν στην αγορά με την επωνυμία «Ντομάτες Στασινόπουλος, Μώραινα Φιλιατρών». Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να τους τηλεφωνούν από διάφορες περιοχές της Ελλάδας και να ρωτούν πώς τις καλλιεργούν και έχουν τέτοια γεύση.
Ο λόγος στην 4η γενιά παραγωγών
Τέλος, όσον αφορά τα μελλοντικά τους σχέδια. Οι ίδιοι αναφέρουν ότι θα συνεχίσουν με μελετημένες κινήσεις τις καλλιέργειές τους. Σίγουρα την επέκταση ή όχι του θερμοκηπίου θα την κρίνει και η διάθεση ενασχόλησης των παιδιών τους, που ευελπιστούν να σπουδάσουν και να είναι η 4η γενιά που θα συνεχίσει με σύνεση να παράγει στην περιοχή. «Πάντως ο πρωτογενής τομέας έχει πολύ ενδιαφέρον και μέλλον καθώς είναι λίγες οι διέξοδοι στην Ελλάδα της κρίσης. Και αν υπάρχει ενδιαφέρον εμείς θα στηρίξουμε τα παιδιά μας να συνεχίσουν το έργο αυτό», τονίζουν οι ίδιοι.
Παράλληλα βήματα σε ελαιόλαδο και κρασί
Εκτός από το θερμοκήπιο ντομάτας, τ’ αδέρφια Στασινόπουλοι έχουν συνολικά 2.500 ρίζες ελιές ιδιόκτητες και 2.000 δέντρα με ενοίκιο. Η ποικιλία είναι Κορωνέϊκη, καθαρά για παραγωγή ελαιολάδου. «Τα τελευταία χρόνια είναι γεγονός ότι οι τιμές του ελαιολάδου ήταν αρκετά καλές. Είχαμε κατά το παρελθόν κάνει κινήσεις να τυποποιήσουμε την παραγωγή. Είχαμε έρθει σε επαφή με Κίνα και είχαμε φιλοξενήσει και δύο Κινέζους επιχειρηματίες, αλλά είναι δύσκολη και η συνεννόηση και η πρόσβαση στην κινεζική αγορά. Οπότε για την ώρα το έχουμε αφήσει. Για να πετύχεις να διακινείς ελαιόλαδο στο εξωτερικό πρέπει να μένει μόνιμα ένας στο εξωτερικό και ένας να κάνει την παραγωγή και την τυποποίηση στην Ελλάδα.
Το 2010 μετείχαν σ’ ένα εκπαιδευτικό ταξίδι παραγωγών μέσω της ΕΕ και πήγαν στην Τοσκάνη. «Βλέπεις πώς συνάδελφοί σου σε διπλανά κράτη διαχειρίζονται ίδια και παρόμοια προβλήματα και πως κινούνται και φυσικά γυρίζεις με ιδέες και εμπειρίες», λέει στο Agro24 ο Δημήτρης Στασινόπουλος.
Επίσης, σύμφωνα με τους ίδιους χρειάζεται μόρφωση, καλή γνώση αγγλικών και υπολογιστών.
Η δημιουργία του μικρού οινοποιείου έγινε τα τελευταία χρόνια. Τ’ αμπέλια ήδη υπήρχαν και βγάζουν κρασί λευκό και κόκκινο και καλύπτουν τις ανάγκες της τοπικής αγοράς των Φιλιατρών.«Τ’ αμπέλια μας μεγάλωσαν. Τα είχαμε από πατέρα και παππού. Και για μένα παραμένουν η μεγάλη μου αγάπη. Βέβαια υπάρχει μια απαξίωση στον ευρύτερο αμπελοοινικό τομέα. Και επειδή αυτή η απαξίωση μας οδήγησε μπροστά στο δίλημμα ή να σταματήσουμε τ’ αμπέλια ή να κάνουμε ένα βήμα παραπέρα. Τελικά, αποφασίσαμε να κάνουμε ένα μικρό οινοποιείο μέσα στο κτήμα», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Δημήτρης Στασινόπουλος.Προς το παρόν εμφιαλώνουν σε pet και σε ασκό και διαθέτουν το κρασί τους στην τοπική αγορά, καθώς οι ποσότητες για την ώρα δεν τους επιτρέπουν να επεκταθούν πιο πέρα. «Είμαι ευχαριστημένος με την όλη προσπάθεια γιατί μας επέτρεψε να διατηρήσουμε τ’ αμπέλια. Την τελευταία 10ετία έχουμε αναδιαρθρώσει τ’ αμπέλια με καινούργιες ποικιλίες χάρη σε διάφορα προγράμματα που γίνονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Και πάλι εδώ βοήθησε η Ευρωπαϊκή Ένωση και η ΔΑΟΚ Τριφυλίας. Αυτή τη στιγμή έχουμε 50-60 στρέμματα μ’ αμπέλια», συμπληρώνει ο ίδιος. Στα λευκά σταφύλια διαθέτουν την ποικιλία Ροδίτης (παραδοσιακή ποικιλία της περιοχής), grenade blanche (λευκό) και από κόκκινες cabernet sauvignon και Merlot. Η ετήσια παραγωγή οίνου κυμαίνεται από 30.000-50.000 λίτρα, αναλόγως τη χρονιά.
«Υπάρχει η δυνατότητα ν’ αυξήσουμε τα στρέμματα με οινοποιήσιμα αμπέλια. Παράλληλα, είχαμε και μαύρη κορινθιακή σταφίδα. Ήταν, επίσης, ένα προϊόν που μας μεγάλωσε και που στην περιοχή κατά το παρελθόν γνώρισε μεγάλη άνθιση αλλά λόγω απαξίωσης του προϊόντος αυτά τα χωράφια έγιναν αμπέλια. Μάλιστα, 15 στρέμματα με κορινθιακή σταφίδα τα βγάλαμε το 2016 και είμαστε σε δίλημμα αν θα βάλουμε αμπέλια ή θα τα κάνουμε θερμοκήπια», τονίζει ο Δημήτρης Στασινόπουλος, που τρέφει μεγάλη αγάπη για τ’ οινοποιήσιμο αμπέλι.
Επιπλέον, ο ίδιος σημειώνει ότι τα τελευταία χρόνια έχει ανέβει επίπεδο το ελληνικό κρασί. «Υπήρχε μια κάμψη λόγω κρίσης στο εμφιαλωμένο κρασί, έχει ανέβει και το επίπεδο του χύμα ποιοτικά και η κατανάλωσή του», λέει ο ίδιος.
«Τ’ αμπέλι είναι μεράκι. Τα υπόλοιπα, το θερμοκήπιο και οι ελιές μας εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητά μας. Εκτός από μεράκι, γνώσεις, γη, χρειάζεται και μηχανολογικός εξοπλισμός εντός και εκτός οινοποιείου, για να συνεχίσει η παραγωγή κρασιού», επισημαίνει ο Δημήτρης Στασινόπουλος.
Πέτρος Αλεξανδρής
