ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ ΜΕ ΤΙΤΛΟ «ΤΙ ΑΛΛΟ ΘΑ ΔΟΥΜΕ;»ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821
Στις 12-8-2019 διάβασα στο gargalianoionline.gr άρθρο της συμπατριώτισσας και έγκριτης νομικού κας Β. Μαρίνη με τίτλο «Τι άλλο θα δούμε;». Το άρθρο αναφερόταν στην ανάθεση από τον Πρωθυπουργό κ. Κυρ. Μητσοτάκη, της ηγεσίας των εορταστικών εκδηλώσεων για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 στην κα Γιάννα Αγγελοπούλου.
Η αρθρογράφος κάνει την κριτική της γι᾿ αυτή την επιλογή, όπως έχει δικαίωμα να κάνει κάθε πολίτης, αλλά στη συνέχεια παραθέτει γεγονότα και απόψεις, τα οποία κατά καιρούς βλέπουν το φως της δημοσιότητας σαν προϊόντα ιστορικής έρευνας και κριτικής. Τα έχουμε ξαναδιαβάσει πολλές φορές. Είναι χιλιοειπωμένα και είναι γνωστό ποιοι τα γράφουν.
Προφανώς σε όλους αυτούς έχουν απαντήσει δόκιμοι ιστορικοί, ερευνητές και άνθρωποι του πνεύματος, αρμοδιότεροι και πολύ εγκρατέστεροι στην ιστορική γνώση από εμένα.
Με το κείμενό μου αυτό δεν επιθυμώ να αντιπαρατεθώ στην κα Β. Μαρίνη, παρά τη διαφωνία μου για τον τρόπο που προσεγγίζει και ερμηνεύει την ιστορία. Θέλω όμως να αποκαταστήσω την αλήθεια σχετικά με τα γεγονότα που αναφέρονται στο εν λόγω άρθρο, για χάρη των αναγνωστών που προβληματίστηκαν και δεν έχουν ευχέρεια πρόσβασης στις πηγές. Δυστυχώς οι καλοκαιρινές διακοπές με κρατούσαν μακριά από την βιβλιοθήκη μου, και καθυστέρησα την απάντηση, γιατί ήθελα να παραθέσω με ακρίβεια τις πηγές που χρησιμοποιώ.
Αρχικά γράφει ότι «η Επανάσταση δεν έγινε από όλους του Έλληνες». Εγώ θα αντιστρέψω το ερώτημα: Ποιος απουσίασε απ᾿ αυτόν τον Αγώνα;
Η απάντηση θα προκύψει από τις γραμμές που ακολουθούν.
Στη συνέχεια υποστηρίζει ότι η Επανάσταση «προετοιμάστηκε ιδεολογικά από τον Ρήγα Φεραίο που μετέφερε με πάθος τα μηνύματα της Γαλλικής Επανάστασης στην Βαλκανική». Ας δούμε όμως τι γράφει γι᾿ αυτό ο κορυφαίος του Αγώνα Θεόδ. Κολοκοτρώνης στα Απομνημονεύματά του:
«Η επανάσταση η εδική μας δεν ομοιάζει με καμμιάν απ᾿ όσαις γίνονται την σήμερον εις την Ευρώπην. Της Ευρώπης αι επαναστάσεις εναντίον των διοικήσεών των είναι εμφύλιος πόλεμος. Ο εδικός μας πόλεμος ήτον ο πλέον δίκαιος, ήτον έθνος με άλλον έθνος… Ούτε ο Σουλτάνος ηθέλησε ποτέ να θεωρήση τον ελληνικον λαόν ως λαόν, αλλ᾿ ως σκλάβους» (Απομνημονεύματα Θ. Κολοκοτρώνη. Καταγραφή Γ. Τερτσέτη- Επιμέλεια Τ. Βουρνάς σελ. 240. Εκδόσεις Τολίδη.)
Να γιατί έγινε η Επανάσταση!
Στη συνέχεια το άρθρο αναφέρει ότι «ο Ρήγας (Βελεστινλής) αφορίστηκε από τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Γρηγόριο τον Ε΄». Όμως ούτε ο Γρηγόριος Ε΄ ούτε άλλος Πατριάρχης αφόρισε ποτέ τον Ρήγα. Ο Γρηγόριος Ε΄ αφόρισε τον Αλέξανδρο Υψηλάντη ως Γενικό Επίτροπο της Αρχής (της Φιλικής Εταιρείας) και τον Ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας Μιχαήλ Σούτσο, επειδή βοήθησε με τη στρατιωτική φρουρά του στη κίνηση των Ιερολοχιτών από το Ιάσιο μέχρι τον Προύθο. Επίσης, ο Ρήγας δεν δολοφονήθηκε το 1801 όπως λανθασμένα αναφέρεται στο άρθρο, αλλά το 1798.
Τώρα, όσον αφορά το προαναφερθέν αφοριστικό του Γρηγορίου Ε΄, αυτό έγινε για να παραπλανήσει ο Πατριάρχης τους Τούρκους και να μην εξαπολύσει ο θρησκευτικός ηγέτης των Μωαμεθανών, ο Σεϊχουλισλάμης, φετφά (σ.σ. διαταγή) για γενική σφαγή των απανταχού της επικρατείας Ελλήνων και όχι μόνο των Ελλήνων της Πόλης. Πράγματι ο Σεϊχουλισλάμης επείσθη και δεν εκδόθηκε φετφάς περί εξοντώσεως πάντων των Ελλήνων. Αυτό βεβαίως ο ηγέτης των Μουσουλμάνων το πλήρωσε με εξορία και εν συνεχεία με τη ζωή του. (Μοσχοπούλου Νικηφόρου, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως κατά τους Τούρκους Ιστοριογράφους, σελ. 116, 144, 146).
Ο γιος του Θ. Κολοκοτρώνη ο Γενναίος, ο οποίος έλαβε μέρος σε πλήθος μαχών και μετά την Επανάσταση έγινε και Πρωθυπουργός, εξέδωσε στα 1856 έναν τόμο 622 σελίδων με τίτλο «Επιστολαί και διάφορα έγγραφα αφορώντα την ελληνικήν Επανάστασιν». Στη σελ. 6-7 παράγρ. η΄ (Εκ των Γεγονότων της Ελλην. Επαναστάσεως κατά το 1821. Επανέκδ. ΚΑΓΙΑΦΑΣ Κυπαρισσία 2011) παραθέτει επιστολή του Αλεξάνδρου Υψηλάντη προς τον Θεόδ. Κολοκοτρώνη λίγο πριν ξεσπάσει η Επανάσταση. Στην επιστολή του ο Αλέξ. Υψηλάντης διευκρινίζει ότι:
«Ο Πατριάρχης βιαζόμενος παρά της Πόρτας (σ.σ. της Σουλτανικής Εξουσίας) στέλλει αφοριστικά και εξάρχους παρακινώντας σας να ενωθείτε με την Πόρτα. Εσείς όμως να τα θεωρείτε ταύτα ως άκυρα καθότι γίνονται με βίαν και δυναστείαν και άνευ θελήσεως του Πατριάρχου…». (Βλέπε Εγγραφα Νο 1 και Νο 2).
Αυτά γράφονταν τότε από τον «αφορισμένο» Αλ. Υψηλάντη και έχουμε κάθε λόγο να τον πιστέψουμε γιατί αφ᾿ ενός γνώριζε και ζούσε την πραγματικότητα και αφ᾿ ετέρου, εάν είχε την παραμικρή υπόνοια για τον Πατριάρχη, είναι προφανές ότι δεν θα έστελνε επιστολή με τόσο σαφή τοποθέτηση.
Όπως είναι γνωστό, ο Σουλτάνος προχώρησε σε διαταγή θανάτου του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄ κρεμώντας τον από την Κεντρική Πύλη του Πατριαρχείου. Το νεκρό σώμα του Πατριάρχη ρίχτηκε στο Βόσπορο. Την ίδια μέρα με διαταγή του Σουλτάνου συνελήφθησαν επτά Μητροπολίτες: ο Αγχιάλου Ευγένιος, ο Εφέσου Διονύσιος, ο Νικομηδείας Αθανάσιος, ο Δέρκων Γρηγόριος, ο Θεσσαλονίκης Ιωσήφ, ο Αδριανουπόλεως Δωρόθεος και ο Τυρνόβου Ιωαννίκιος. Άπαντες φυλακίσθηκαν στις φυλακές του Μποστατζή της Κωνσταντινούπολής. Μέχρι τις 11 Ιουνίου 1821 όλοι απαγχονίστηκαν σταδιακά και μετά τρεις ημέρες έριξαν τα σώματά τους στη θάλασσα. Αυτά είναι ιστορικά γεγονότα και όχι μύθοι!! Η επανάσταση του επισκόπου Τρίκκης (Τρικάλων) Διονυσίου του Φιλοσόφου (σκυλόσοφο τον έλεγαν οι Τούρκοι) άνδρα εξαιρετικά μορφωμένου – ομιλούσε εκείνη την εποχή 7 γλώσσες – έγινε το 1611. Πνίγηκε στο αίμα και τον ίδιο τον έγδαραν ζωντανό!! Σημειωτέον ότι η Γαλλική επανάσταση ακολούθησε 180 χρόνια μετά. Και αυτό είναι ιστορικό γεγονός, δεν είναι μύθος!!
Ο Αγ. Κοσμάς ο Αιτωλός δεν ήταν μόνο ένας συναρπαστικός διδάσκαλος. Ίδρυσε 200 σχολεία και αποτέλεσε ανάχωμα στους μαζικούς εξισλαμισμούς. Αυτό είναι ιστορική πραγματικότητα δεν είναι μύθος!! Μόνο στον 17ον αιώνα εκτελέστηκαν επτά πατριάρχες. Και αυτό δεν είναι μύθος!!
Επειδή όμως το άρθρο αναφέρεται και σε «βολεμένους Φαναριώτες» ας δούμε τι έπαθαν δύο από αυτούς, οι αδελφοί Μουρούζη, οι οποίοι ήταν γιοι του Βοεβόδα της Μολδοβλαχίας Αλεξάνδρου Μουρούζη. Ο μεγαλύτερος γιος Κωνσταντίνος Μουρούζης, διερμηνέας της Υψηλής Πύλης, ήταν το πρώτο θύμα του Σουλτάνου στην Κωνσταντινούπολη. Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ τον συμβούλευσε να φύγει με την οικογένειά του. Ο Κων. Μουρούζης αρνήθηκε λέγοντάς του πως αν φύγει θα πληρώσουν άλλοι το σουλτανικό μένος. Την ίδια μέρα (4 Απριλίου 1821) αποκεφάλισαν και τον 30χρονο αδελφό του Νικόλαο Μουρούζη που ήταν Δραγουμάνος του Στόλου.
Στη συνέχεια το άρθρο αναφέρει ότι «η Επανάσταση οργανώθηκε από τη Φιλική Εταιρεία και όχι από την Εκκλησία». Μα η Εκκλησία σε όλη τη διάρκεια της σκλαβιάς στάθηκε στο πλευρό του κατατρεγμένου και αγωνιζόμενου λαού και πρωτοστάτησε στην οργάνωση του Αγώνα αφού πλήθος ιερωμένων ήταν επιφανή στελέχη της Φιλικής Εταιρείας. Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός καθώς και ο Επίσκοπος Κερνίτσης Προκόπιος μαζί με τους επίσης Φιλικούς Σωτ. Χαραλάμπη, Ανδρέα Ζαΐμη, Ασημάκη Φωτήλα και Σωτ. Θεοχάρους στέλνουν προς την επιφανή Οικογένεια των Παπαγιαννόπουλων (γνωστών ως Δεληγιανναίων) που ήταν Κοτζαμπάσηδες στα Λαγκάδια της Γορτυνίας με ημερομηνία 7-3-1821 συνθηματική επιστολή όπου τους αναφέρουν ότι σε λίγες μέρες ξεκινά η Επανάσταση καθ᾿ ότι «…η Βλαχία αποσκίρτησεν και η Ρούμελη όλη ετοιμάσθη και περιμένει την οδηγίαν μας εις το να κινηθή…» (Αρχείον Κανέλλου Δεληγιάννη, Έγγραφον Νο 27). (Βλέπε Εγγραφα Νο 3 και 4.)
Εντυπωσιακό είναι και το έγγραφο από το Αρχείο της Οικογένειας Ζαΐμη «Προς τον εκλαμπρότατον Κόνσολον (Πρόξενον) της Μεγάλης Βρεττανίας» με ημερομηνία 26 Μαρτίου 1821, το οποίο υπογράφουν ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο Κερνίτσης Προκόπιος, ο Ανδρέας Ζαΐμης, ο Ανδρέας Λόντος και Μπενιζέλος Ρούφος. Με το έγγραφο αυτό ζητούν βοήθεια από «την Μεγ. Βρεττανία και τα άλλα χριστιανικά βασίλεια» στον Αγώνα τους κατά του «Οθωμανικού Γένους» όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν. Εννοείται πως όλοι ο λαϊκοί που υπογράφουν το παραπάνω έγγραφο είναι όλοι Κοτζαμπάσηδες της Αχαΐας. (Βλέπε Εγγραφο Νο 5).
Κατόπιν, το άρθρο αναφέρει ότι: «οι υπέρμαχοι της εθνικής ενότητας ας καταλάβουν ότι δεν μπορούσε να υπάρχει ενότητα μεταξύ των βολεμένων Φαναριωτών και των Κοτζαμπάσηδων από τη μια πλευρά και του φτωχού λαού από την άλλη». Όσον αφορά «τους βολεμένους Φαναριώτες και τους Κοτζαμπάσηδες» που κατά το άρθρο «στέκονται από τη μια μεριά» θυμίζω ότι ο Αλέξανδρος Υψηλάντης και ο Μιχ. Σούτσος δεν ανήκαν στο φτωχό λαό. Βρέθηκαν, όμως, στην κορυφή της οργάνωσης της Επανάστασης. Ή πρέπει να διαγράψουμε και την Μπουμπουλίνα γιατί ήταν πλοιοκτήτρια την εποχή εκείνη;
Και τώρα ας πάμε λίγο και στους Κοτζαμπάσηδες της Πελοποννήσου. Κορυφαίος Κοτζάμπασης ήταν ο Κανέλλος Δεληγιάννης. Ο Θ. Κολοκοτρώνης γράφει στ᾿ Απομνημονεύματά του (Διήγησις Συμβάντων της Ελληνικής Φυλής – Απομνημονεύματα, Επιμέλεια Τάσος Βουρνάς, Εκδόσεις Αφων Τολίδη) και στη σελ. 146 «Είχα λάβει γραμμή από τον Κανέλλο Δεληγιάννη. Μ᾿ επροσκάλεσε ότι είχε 10.000 άρματα και να έμβω επικεφαλής». Τον πατέρα του Κανέλλου, τον Ιωάννη Δεληγιάννη, τον σκότωσαν οι Τούρκοι το 1816. Ο μεγάλος του αδελφός ο Θοδωράκης Δεληγιάννης, πέθανε στη φυλακή της Τρίπολης όπου τον έκλεισαν οι Τούρκοι δεμένο στό «κούτσουρο» το Μάρτιο του 1821 μαζί με πολλούς προύχοντες και Αρχιερείς της Πελοποννήσου. Στη φυλακή αυτή πέθαναν την ίδια περίοδο άλλοι 3 προύχοντες και 4 ιερωμένοι συγκρατούμενοί του.
Κοτζάμπασης της Γαστούνης ήταν ο Σισίνης. Ο ίδιος ο Γέρος του Μοριά γράφει γι᾿ αυτόν στα Απομνημονεύματά του (Διήγησις…ε.α. σελ.176) «Η τροφή όλου του στρατεύματος ήρχετο από τη Γαστούνη. Μας τα έστελνε όλα ο Σισίνης».
Ο Κοτζάμπασης της Μάνης Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης εκτός του ότι τέθηκε επικεφαλής των Μανιατών θυσίασε στον Αγώνα τούς δύο από τους τέσσερεις γιούς του.
Επί πλέον πολύ λίγα και για τους στενούς συμπατριώτες μας. Μέλος της Φιλικής Εταιρείας ήταν και ο συμπατριώτης μας Διον. Αγαπηνός, αδελφός του παππού του Μακεδονομάχου-ήρωά μας Καπετάν Άγρα. Εννοείται ότι ο Διον. Αγαπηνός ήταν πολύ πλούσιος, με το γνωστό Πύργο των Αγαπηνών και με μεγάλη αγροτική περιουσία. Συντηρούσε πολεμικό σώμα από 100 Γαργαλιανιώτες και είχε συμμετάσχει σε πλήθος μάχες κατά την Επανάσταση. Επίσης από τα Φιλιατρά είναι γνωστά 12 μέλη της Φιλικής Εταιρείας, όλοι προεστοί της γειτονικής μας πόλης, όπως ο Αντωνάκης Καραπατάς, ο Αλέξης Λουκόπουλος, ο Θ. Σκορδάκης, ο Γιάννης Τομαράς.
Τέλος σε πολλά Ιστορικά Αρχεία φυλάσσονται έγγραφα του Θ.Κολοκοτρώνη, ο οποίος κάνει έκκληση στα παλληκάρια του να συγκεντρώσουν από κάθε χωριό τον αριθμό των στρατιωτών που τους έχει ορίσει ώστε να αντιμετωπίσουν όλοι μαζί τον κοινό εχθρό, τους Τούρκους, και αργότερα και τους Αιγυπτίους του Ιμπραήμ Πασά. Τους διατάσσει μάλιστα να χρησιμοποιήσουν και βία. “Φωτιά και τζεκούρι”, όχι μόνο στους προσκυνημένους αλλά και σε όσους δεν ήθελαν ή απέφευγαν να στρατευθούν, όπως αναφέρει σε άλλα έγγραφα, «να κάψεις, να σκοτώσεις, να κρεμάσεις και να τους εβγάλεις σωστούς ανά χωριό στη αναλογία τους». (Θ.Κολοκοτρώνης προς τον Αρχηγό του πολεμικού σώματος των Αλωνιστιωτών, τον Βασ. Δημητρακόπουλο. Αρχείο Ιω. Θεοφανίδη, τόμος Β΄, σελ.49-51). (Βλέπε Εγγραφα Νο 6 και 7.)
Ήδη αισθάνομαι το ερώτημα των αναγνωστών εντονότατο.
- Καλά δεν υπάρχουν μελανές σελίδες στην ιστορία του Αγώνα;
Προφανώς ναι! Και είναι πάρα πολλές, ζοφερές, οδυνηρές και μερικές φορές πρωτοφανείς. Δεν θέλω να αγνοήσω ή να παρακάμψω ή να εξωραΐσω ή να δικαιολογήσω ή πολύ περισσότερο να αμνηστεύσω και να υποβαθμίσω κάτι από όσα πραγματικά συνέβησαν. Αποδέχομαι απολύτως τον λόγο του Εθνικού μας ποιητή Δ. Σολωμού: «Το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικό ό,τι είναι αληθινό». ΠΡΟΣΟΧΗ! Το αληθινό και όχι το αληθινοφανές των σκοπιμοτήτων και της προπαγάνδας.
Από τα στοιχεία που παραθέσαμε παραπάνω γίνεται φανερό ότι στον αγώνα της Παλιγγενεσίας του 1821 συμμετείχε «ολάκερον το Γένος» με προεξάρχουσα την φυσική του Ηγεσία. Οι ελάχιστες περιπτώσεις «μηδισάντων», αυτών που δείλιασαν εμπρός στο βωμό της θυσίας, που ασφαλώς υπήρξαν, επιβεβαιώνουν τον κανόνα.
Ο σπουδαίος μαθηματικός και φιλόσοφος Β.Pascal το έχει διατυπώσει περιληπτικά και περιεκτικά: «Η ζωή των ανθρώπων είναι ένα κράμα μεγαλείου και αθλιότητας». Και αθλιότητες υπήρξαν και κατά την Επανάσταση. Προφανώς την επηρέασαν αλλά ευτυχώς όχι καθοριστικά.
Η πατρίδα όχι δια ταύτα αλλά παρά ταύτα ελευθερώθηκε. Διότι κατά μία περίεργη νομοτέλεια όλες αυτές οι αθλιότητες αποτελούν το λίπασμα της Ιστορίας. Όσοι θέλουν αξιοποιούν όλο το υλικό, θετικό και αρνητικό και γίνονται πιο προσεκτικοί, πιο μετριόφρονες, πιο ανεκτικοί και ευρύχωροι, πιο σώφρονες, με ένα λόγο γίνονται σοφότεροι. Είναι λίγο αυτό;
Υπ᾿ αυτή την έννοια θεωρώ ότι στην Επανάσταση συμμετείχαν όλοι οι Έλληνες. Εδώ θυμάμαι τον λόγο ενός έμπειρου εκπαιδευτικού: Η ζωή περιέχει όλες τις πράξεις της αριθμητικής. Προσθέσεις, αφαιρέσεις, πολλαπλασιασμούς και διαιρέσεις. Το ζητούμενο είναι τι πρόσημο θα έχει το τελικό αποτέλεσμα. Και η επανάσταση του 1821 αναμφισβήτητα έχει θετικό πρόσημο.
Αθανάσιος Ι. Τερζάκης
