Του Δημήτρη Α. Δριμή,
Το Κοπανάκι φιλοξένησε, για μεγάλα χρονικά διαστήματα, οικογένειες Ρομά. Έμεναν «στα γύφτικα», (περιοχή νοτιοανατολικά του Κοπανακίου, πίσω από τις αποθήκες της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών), μέσα σε πλινθόκτιστα σπιτάκια και σε σκηνές. Οι οικογένειες αυτές άφησαν τα δικά τους ίχνη στον τόπο μας. Είναι μέρος της ιστορίας μας, της ταυτότητάς μας. Ο Ατόμ, ο Ταρζάν, ο Γεράσιμος, η Θανάσω, ο μπάρμπα-Νιόνιος, επιζούν στις μνήμες των Κοπανακαίων.
Πρόκειται για οικογένειες ενταγμένες στην αγροτική οικονομία της περιοχής. Ας μην ξεχνάμε πως υπήρξαν περίοδοι που το καλάθι, η καλάθα, η κόφα, το πανέρι, η πλεχτή καρέκλα δεν έλειπαν από κανένα σπίτι. Έργα κατεξοχήν των τσιγγάνων. Το ίδιο δεν έλειπαν τα άλογα, τα μουλάρια, τα γαϊδούρια που, αποκλειστικά, εμπορεύονταν οι Ρομά. Δεν έλειπαν επίσης οι άνθρωποι που ήθελαν να μάθουν τη μοίρα τους ή να τους «λυθούν» τα μάγια. Οι τσιγγάνες ανταποκρίνονταν σ` αυτές τις ανάγκες. Και τη μοίρα έλεγαν και τα μάγια έλυναν με το αζημίωτο. Τα παιδιά και τα εγγόνια τους σήμερα δραστηριοποιούνται στο Παζάρι του Κοπανακίου με εμπόριο οπωροκηπευτικών, ενδυμάτων και, σπανιότερα, με είδη καλαθοπλεκτικής.
Δύο εικόνες από την ειρηνική ζωή των Ρομά στο Κοπανάκι μας προσφέρει ο Π. Μελτέμης, (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Κοπανακαίου Π. Παπαδόπουλου), στο έργο του: “τα χωριάτικα”, Αθήνα, 1957.
Εικόνα πρώτη: αναφέρεται σε μεγάλο γλέντι με νταούλια (τύμπανα) και τρελό, ασταμάτητο χορό, «πάει ο πήδος τρείς οργυές και πάει το γλέντι γόνα», που θα κρατήσει μέχρι το πρωί. Μέχρι που τα μάτια των γλεντοκόπων Ρομά να τρεμοπαίζουν από τη νύστα και τα πόδια τους να έχουν καεί, να μην αντέχουν άλλο το χορό.
ΣΤΑ ΓΥΦΤΙΚΑ ΤΣΑΝΤΗΡΙΑ
Το στήσαν οι Τουρκόγυφτοι στο γλέντι με νταούλια/
και πάει ο πήδος τρείς οργυές και πάει το γλέντι γόνα,/
ωσότου νά`βγη ο Αυγερινός, να βασιλέψει η Πούλια,/
κι`έχει το μάτι λάγγεμα κι είναι πυρή η λαγόνα …/
Εικόνα δεύτερη: αναφέρεται σε αγώνες ταχύτητας με γαϊδούρια (αντί για άλογα, όπως θα αναμέναμε) και στην προσπάθεια που καταβάλλει ο κάθε αναβάτης να κρατηθεί και να μην πέσει από το ζώο. Και τούτο γιατί έχοντας βάλει, προφανώς οι μεγαλύτεροι, κρυφά νέφτι στα πισινά του γαϊδάρου αυτός από το τσούξιμο δεν στεκόταν ήσυχος, ξεκίναγε απότομα, έτρεχε και στριφογύριζε κάνοντας δύσκολη την ισορροπία του αναβάτη του. Πρόκειται, βέβαια, για κλασική περίπτωση κακοποίησης ζώου.
ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΜΥΣΤΙΚΟ
Οι γύφτοι έχουν απόπερα γαϊδουροπανηγύρι,/
κι όγοιος γιοργάδα πηλαλάει βαστιέται να μη γύρη./
Βάζουνε νέφτι μεσ`στου ζου, κρυφά, τα πισινά,/
κι αυτό το δόλιο καίγεται και φούλ πιά ξεκινά …/
Όγοιος = όποιος.
