Το Παζάρι του Κοπανακίου και τα προξενιά

Προξενητάδες ήρθανε από τη Βαβυλώνα –

του Δημήτρη Α. Δριμή, δημοτικού συμβούλου Τριφυλίας, επικεφαλής της “Ανεξάρτητης Δημοτικής Συνεργασίας”

Στα παραδοσιακά παζάρια συμμετείχαν και συμμετέχουν οι γυναίκες είτε ως αγοράστριες, είτε ως πωλήτριες, είτε ως επισκέπτριες, είτε και με τις τρείς ιδιότητες. Τα παζάρια δημιουργούσαν και δημιουργούν ένα χώρο διεξόδου, επικοινωνίας, ανάληψης πρωτοβουλιών, ευθύνης και ελευθερίας. Μια διάσταση των παζαριών ήταν, παλιότερα, και η λειτουργία τους ως χώρου προκαθορισμένης συνάντησης, πιθανών, μελλόνυμφων.

Το Παζάρι του Κοπανακίου λειτούργησε, στην ιστορική του διαδρομή, και ως χώρος συνάντησης πιθανών μελλόνυμφων. Οι τοπικές αγροκτηνοτροφικές κοινωνίες ήταν συντηρητικές. Η θέση της γυναίκας δεν ήταν η καλύτερη. Σπάνια επέλεγαν οι νέοι και οι νέες τον/ην σύντροφο της ζωής τους. Τον πρώτο λόγο είχαν οι οικογένειες ενώ οι προξενητάδες έπαιζαν κυρίαρχο ρόλο. Κανόνιζαν με τις οικογένειες να γίνει η πρώτη, με τα βλέμματα, συνάντηση των πιθανών μελλόνυμφων στο Παζάρι. Η πολυκοσμία του Παζαριού καθώς και η αυτονότη παρουσία όλου του πληθυσμού στο παζάρι δεν προκαλούσε υποψίες. Διασφαλιζόταν έτσι η μυστικότητα και η προστασία από αδιάκριτα μάτια της οπτικής, καταρχάς, συνάντησης των νέων, αλλά και, κυρίως, η προστασία της νέας κοπέλας και της οικογένειάς της, από, πιθανό, κοινωνικό στιγματισμό. Αν η πρώτη εντύπωση ήταν θετική το πράγμα προχώραγε παρακάτω και επισημοποιείτο.

Οι παρακάτω μαρτυρίες, που αναφέρονται στο παζάρι του Κοπανακίου, είναι χαρακτηριστικές.

«Ήτανε επίσης η Κυριακή με το Παζάρι στο Κοπανάκι ημέρα και τόπος συνάντησης υποψηφίων για προξενιά, όπως γινόταν τότε. Οι περισσότεροι γάμοι ήταν αποτέλεσμα συνοικέσιου ή προξενιού δηλαδή την γνωριμία τρίτου, ο οποίος έφερνε σε επαφή τους γονείς με το γαμπρό και τη νύφη, για να συναντηθούν οι νέοι, να συζητήσουν και να υπάρξει, η πρώτη γνωριμία, αν αρέσει ο ένας στον άλλο. Μάλιστα υπήρχαν και επαγγελματίες συμπεθεροφτιάχτες οι οποίοι ήξεραν ποια τακτική θα εφάρμοζαν για να πάει καλά το συνοικέσιο και να καταλήξει σε γάμο των υποψηφίων, αφού κανόνιζαν με προφορική καταρχάς συμφωνία την προίκα σε χρήματα και χωράφια ή σπίτια». 1

«…. μου έφερε στο νου τους πρωϊνούς πελάτες στο κουρείο του πατέρα μου από τα γύρω χωριά, που είχαν βάλει τα καλά τους για να δούν τη νύφη από το προξενιό. Διότι ήταν εύκολο η πρώτη συνάντηση να γίνει στην πολυκοσμία του Παζαριού παρά στα αδιάκριτα βλέμματα της μικρής κοινωνίας του χωριού. Πολλές φορές η πρώτη συνάντηση των μελλονύμφων είχε θετικό αποτέλεσμα και τότε άκουγες μεσημεριάτικα τραγούδια στις ταβέρνες – εστιατόρια και τους περαστικούς να σχολιάζουν «πέρασαν δακτυλίδια» ………». 2

«Σε συζητήσεις των μεγάλων άκουγα συχνά τη φράση: – Θα ιδωθούνε την Κυριακή στο παζάρι. (…………) Σύμφωνα με τις αρχές και τις αντιλήψεις της εποχής, η συνάντηση αυτή έπρεπε να πραγματοποιηθεί με κάθε μυστικότητα για να μην εκτεθούν ενδεχομένως άσκοπα, σε περίπτωση αποτυχίας της προσπάθειας, οι μελλόνυμφοι και ιδιαίτερα η νύφη. Αχ, αυτή η άπλερη, η φοβισμένη, η υποταγμάνη νύφη, το πιο σημαντικό και ταυτόχρονα το πιο τραγικό πρόσωπο του δράματος, που παιζόταν στο κυριακάτικο ανοιχτό θέατρο του παζαριού…. Δεν υποδυόταν το ρόλο κάποιας άλλης. Πρωταγωνιστούσε στο προσωπικό της δράμα, σ` αυτό που τις είχαν ορίσει οι μοίρες και οι άνθρωποι. –Την είδατε μωρέ τη νύφη, τι λογιά είναι, σας άρεσε; αντηχεί ακόμα στ’ αυτιά μου η σκληρή ερώτηση. ……». 3

Ο Π. Μελτέμης, στο ποίημά του με τίτλο “Χτίσιμο Εκκλησιάς”, αποτυπώνει ποιητικά το προξενιό και το θεσμό της προίκας τη δεκαετία του `50. Υμνεί την ομορφιά της νύφης «κι είναι η κορίτσα σαν αφρός που ο ήλιος δεν την είδε». Αναφέρεται στη λειτουργία του Παζαριού ως τόπου όπου θα πρωτοϊδωθούν οι νέοι αλλά και στον πρώτο λόγο των οικογενειών, των συμπεθέρων. Στα λογοδοσήματα αλλά και στις ευχές, με το σήκωμα του ποτηριού του κρασιού, στην ταβέρνα του Κουτσού, εφόσον όλα πάνε καλά. Στην αρρεβώνα, που θα γίνει και το γάμο που θα ακολουθήσει το Πάσχα.

«Στείλαν του Νάσιου προξενειά, του τάζουν προίκα τόση,
κι είναι η κορίτσα σαν αφρός που ο ήλιος δεν την είδε.
Την Κυριακή θα την ιδεί που θάρθει στο παζάρι
και θα `βρεί τους συμπέθερους και θαν τα κανονίσουν.
Θα πιούνε μέσα στου Κουτσού και θαν τους ευχηθούνε
κι η αρρεβώνα θα γενεί και τη Λαμπρή η χαρά τους.». 4

Σημειώσεις: