Αφορμή για το άρθρο στάθηκε το περσινό βίντεο με το μαθητή και την καθηγήτρια.
Η ΠΑΡΑΠΑΙΟΥΣΑ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑ
Στη σημερινή εποχή της αστραπιαίας μετάδοσης πληροφοριών, οι ειδήσεις (τα νέα) διαδίδονται με ταχύτητα φωτός. Περίπου, άπαντες γνωρίζουν ό,τι συμβαίνει στην υφήλιο, σχεδόν σε απευθείας μετάδοση. Έτσι και στη χώρα μας. Από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και το ίντερνετ διαδίδονται, μεταφέρονται και ερμηνεύονται ειδήσεις, αφορώσες όλα τα ζητήματα (πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά, διεθνή, αθλητικά, νομικά, εκκλησιαστικά, προσωπικά κλπ), άνευ της προηγούμενης, πολλές φορές, επεξεργασίας, φιλτραρίσματος, ελέγχου, διαπίστωσης της γνησιότητας του γεγονότος και επιβεβαίωσης ή μη της εγκυρότητας της πληροφορίας. Πολλές φορές δε, οι ειδήσεις δεν φέρουν καν το ονοματεπώνυμο και τα στοιχεία του ατόμου που τις αναπαράγει, τις δημοσιεύει ή και τις διαδίδει με τον οποιονδήποτε τρόπο.
Στην Ελλάδα, συμβαίνει το εξής παράλογο. Ο κάθε κάτοικος αυτής της χώρας, είναι οιωνοί δημοσιογράφος. Δηλαδή, ο οποιοσδήποτε δύναται να δημιουργήσει μία είδηση, να την επεξεργαστεί, να την οργανώσει, να την αναπαράγει, να την προωθήσει και να την κοινωνήσει στους άλλους. Δεν χρειάζεται πτυχίο δημοσιογραφίας ή αντίστοιχη άδεια προς τούτο. Αρκεί ν’ αναλογισθεί κανείς την ευκολία μετάδοσης μίας φωτογραφίας, ενός βίντεο ή και μίας είδησης από τον κάθε άγνωστο ανώνυμο λήπτη και αποστολέα, προς τα ειδησεογραφικά sites, τα τηλεοπτικά κανάλια, το ραδιόφωνο, το διαδίκτυο, την τηλεόραση ή και τις εφημερίδες και τη δημιουργία «θέματος».
Τρανταχτό παράδειγμα αποτελεί ένα πρόσφατο βίντεο, το οποίο απασχόλησε έντονα την κοινή πολιτική και κοινωνική γνώμη και στο οποίο φέρεται ένας ανήλικος μαθητής να απειλεί την καθηγήτριά του. Κάποιος ή κάποια βιντεοσκόπησε τη σκηνή και ανάρτησε (ίσως και ανώνυμα) το συγκεκριμένο βίντεο στο διαδίκτυο (ουδείς γνωρίζει αν είναι γνήσιο, πλαστό ή απόσπασμα), από όπου αναπαρήχθη, δημοσίως, ταχύτατα. Δηλαδή, έγινε είδηση!! Ιδίως δε, με την προσθήκη, π.χ. της φράσης «Σάλος με μαθητή και καθηγήτρια», μετατρέπεται σε σοβαρότατη είδηση. Μάλιστα, προκάλεσε την εκ του facebook αντίδραση της κας. Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων, των μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας, των γονέων, καθηγητών, μαθητών και δημιούργησε την αφορμή κατάληψης σχολείου, ως ένδειξη συμπαράστασης.
Όμως, εν τέλει, το συγκεκριμένο γεγονός δεν ήταν καν νέο! Δεν ήταν είδηση! Αλλά, είχε κυκλοφορήσει πριν ένα ολόκληρο έτος. Δηλαδή, απασχολήθηκε ανώτατος πολιτειακός παράγων με ένα βίντεο, ενός ανώνυμου λήπτη, το οποίο αναρτήθηκε ανώνυμα και αναπαρήχθη, άνευ αξιοπιστίας, για ένα γεγονός, το οποίο έλαβε χώρα το έτος 2019 και για το οποίο έχουν ήδη από πέρσι επιβληθεί κυρώσεις και συνέπειες. Δυστυχώς, άνευ άλλου τινός το περιστατικό αυτό, του οποίου την αξιοπιστία, εγκυρότητα και γνησιότητα ουδείς αναζήτησε και ερεύνησε, δημιούργησε είδηση και αποτέλεσε αντικείμενο συζητήσεων, αντιδράσεων και πολιτικών συγκρούσεων.
Το σύνολο της ευθύνης για το συγκεκριμένο περιστατικό και τις επιπτώσεις που αυτό επέφερε φέρουν όσοι το αξιολόγησαν ως είδηση, δηλαδή, ως νέο και το ανήγαγαν σε σοβαρότατο γεγονός, το οποίο θα έπρεπε να απασχολήσει την καθημερινότητα του μέσου πολίτη. Αυτοί είναι οι δημοσιογράφοι, οι οποίοι (όχι άπαντες) ανηύραν το συγκεκριμένο βίντεο, το επεξεργάστηκαν, το προώθησαν και το προέβαλαν ως θέμα στις ειδήσεις των 20:00.
Όμως, λησμόνησαν να κάνουν ρεπορτάζ, να προβούν, προηγουμένως, σε έρευνα. Ξέχασαν, αν και όφειλαν, να επιβεβαιώσουν ή όχι το γνήσιο και έγκυρο της συγκεκριμένης πληροφορίας και την ημεροχρονολογία κυκλοφορίας του βίντεο.
Βέβαια, το ανωτέρω περιστατικό, ουδεμία περαιτέρω αξία θα είχε, αν ήταν μεμονωμένο ή αν ήταν, πράγματι, προϊόν λάθους ή παραδρομής. Δυστυχώς, είναι ο κανόνας λειτουργίας της δημοσιογραφίας σήμερα. Εντελώς, πρόχειρα, αβρόχοις ποσί και δίχως έλεγχο δημιουργούνται ειδήσεις, σχηματίζονται ρεπορτάζ (όχι πάντα), προωθούνται θέματα, ανάγονται σε μείζονος ζητήματα τα ελάσσονος αξίας και αναπαράγεται κατά το πλείστον παραπληροφόρηση του κοινού. Σε πολλές περιπτώσεις παρατηρούνται φαινόμενα δημοσιογραφίας «του γονάτου», με αποτέλεσμα να υποσκάπτεται και να φαλκιδεύεται η ουσιαστική δημοσιογραφία και όσοι δημοσιογράφοι, όντως τηρούν τους κανόνες της ορθής δημοσιογραφίας και της δεοντολογίας και οι οποίοι είναι πολλοί.
Οφείλουν όσοι θεωρούν τους εαυτούς του σοβαρούς δημοσιογράφους και τα μέσα τους αξιόπιστα να επιτελούν το έργο της δημοσιογραφίας με εντιμότητα, αξιοπιστία, εγκυρότητα και αντικειμενικότητα και όχι με προχειρότητα και έλλειψη σοβαρότητας.
Νίκος Νικολακόπουλος
Δικηγόρος
