Η Μαντίνεια ήταν από τις μεγαλύτερες και σημαντικότερες πόλεις της αρχαιότητας και αναδείχθηκε σε σπουδαίο κέντρο ιστορικών εξελίξεων όχι μόνο της περιοχής της Αρκαδίας, όπου ανήκε, αλλά και ολόκληρης της Ελλάδας.
Θα συναντήσεις τα ερείπια της αρχαίας πόλης περίπου 14 χλμ. από την Τρίπολη, στη θέση Παλαιόπολη. Οι πρώτες ανασκαφές στην περιοχή ξεκίνησαν στα τέλη του 19ου αιώνα, ενώ γύρω στο 1960 ήρθαν στο φως και άλλα τμήματά της.
Κατά τον Παυσανία, ο μυθικός οικιστής της πόλης ήταν ο Μαντινέας, εγγονός του Πελασγού, γενάρχη των Αρκάδων. Αναφέρεται ήδη από τον Όμηρο, ο οποίος τη χαρακτηρίζει Μαντινέη ερατινέη, δηλαδή χώρα αγαπημένη. Όπως μαρτυρεί και η αρχαιότατη αυτή αναφορά, η Μαντίνεια ήταν μία πόλη ήδη ακμάζουσα κατά την αρχαϊκή περίοδο και έπαιξε σημαντικό ρόλο στα δρώμενα όχι μόνο της Αρκαδίας, αλλά και ολόκληρου του αρχαίου κόσμου.
Οι πρώτες ανασκαφές στην περιοχή ξεκίνησαν ανάμεσα το 1887 – 1889 από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, με επικεφαλής τον Gustave Fougères, και έφεραν στο φως την Αρχαία Αγορά. Επόμενες ανασκαφές που ξεκίνησαν το 1960 από την Αρχαιολογική Υπηρεσία αποκάλυψαν ακόμα περισσότερα λείψανα της ένδοξης αυτής πόλης. Οι αναφορά του περιηγητή Παυσανία, ο οποίος επισκέφτηκε την πόλη περί το 170 μ.Χ., βοήθησε στην ταύτιση των ανακαλύψεων αυτών με τα βασικότερα ιερά και δημόσια οικοδομήματα της πόλης.
Η Μαντίνεια περιλάμβανε εντυπωσιακό οχυρωματικό περίβολο, την Αγορά, θέατρο των πρώιμων ελληνιστικών χρόνων, ένα συγκρότημα λουτρών που ανάγεται στη ρωμαϊκή περίοδο, το βουλευτήριο, έναν ναό της Αρτέμιδος Μεσοπολίτιδος, καθώς και δύο ναούς που κατά πάσα πιθανότητα σχετίζονταν με τη λατρεία του Δία και της Ήρας.
Έχουν επίσης εντοπιστεί κατοικίες και τάφοι, που όμως είναι ακόμα καλά προστατευμένοι κάτω από το έδαφος. Πλησίον του αρχαιολογικού χώρου υπάρχει και ο χριστιανικός ναός της αγίας Φωτεινής, που αποτελεί έναν συνδυασμό βυζαντινής και ελληνικής αρχιτεκτονικής. Βόρεια της αρχαίας πόλης, σε απόσταση περίπου 1 χλμ., βρίσκεται ο λόφος Γκορτσούλι, ο οποίος έχει ταυτιστεί με το διοικητικό κέντρο της αρχαίας πόλης, αυτό που αποκαλείται στα αρχαία γραπτά Πτόλις. Στο λόφο αυτό, από τον οποίο ξεκινάει και ο αρχαιολογικός χώρος, ανακαλύφθηκε ένα ναϊκό οικοδόμημα.
Η Μαντίνεια είχε έντονη παρουσία κατά την αρχαιότητα, κάτι που μαρτυρά και την ισχύ της, λόγω και της στρατηγικής της θέσης. Μόνιμος ανταγωνιστής της ήταν η Σπάρτη, με την οποία διεκδικούσαν τον έλεγχο της ευρύτερης περιοχής.
Η αντιπαράθεση αυτή είχε ως αποτέλεσμα και την πρώτη καταστροφή της πόλης το 385 π.Χ., από το βασιλιά της Σπάρτης Αγησίπολι. Τότε οι κάτοικοι εγκατέλειψαν την κατεστραμμένη πατρίδα τους και διασκορπίστηκαν στις γύρω περιοχές μέχρι το 370 π.Χ., που η πόλη επανασυστάθηκε από το Θηβαίο στρατηγό Επαμεινώνδα.
Το 223 π.Χ. επήλθε νέα καταστροφή, από το Μακεδόνα βασιλιά Αντίγονο Γ’, ο οποίος με τους Αχαιούς συμμάχους του κατέλαβε την πόλη, τη λεηλάτησε και έσπειρε το θάνατο. Η πόλη επανασυστάθηκε το 221 π.Χ. με άλλο όμως όνομα: ονομάστηκε Αντιγόνεια, παίρνοντας το όνομα του Μακεδόνα βασιλιά, το οποίο και διατήρησε για μερικούς αιώνες, πριν της ξαναδώσει το αρχικό της όνομα ο αυτοκράτορας Ανδριανός.
