Τεράστια η ζήτηση στην Τουρκία – Χρησιμοποιείται για σαλέπι και ντουντουρμά
Υπάρχει μια ποικιλία ορχιδέας που ανθίζει στην Πίνδο και έχει τεράστια ζήτηση. Συγκεκριμένα, η Τουρκία τη χρησιμοποιεί ως απαραίτητο συστατικό για την παρασκευή του σαλεπιού και του παγωτού ντουντουρμά. Η τεράστια ζήτησή της όμως, είναι και ο λόγος που η ορχιδέα της Πίνδου απειλείται από την ανεξέλεγκτη συλλογή. Να σκεφτεί κανείς ότι η τιμή της στο παράτυπο εμπόριο φτάνει τα 90 με 120 ευρώ ανά κιλό σε ξερή μορφή!
«Το φαΐ που άλλοτε ήταν του φτωχού, τείνει να γίνει το φαΐ του πλούσιου» σημειώνει η Κ. Στάρα, η οποία πραγματοποιεί μαζί με άλλους συναδέλφους της από το Εργαστήριο Οικολογίας, Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, μελέτη για την κατάσταση των πληθυσμών και την ιστορία των ορχιδεών, που συλλέγονται και καταναλώνονται ως σαλέπι και στην Πίνδο.
Η ποικιλότητα των ορχιδέων στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, η ποικιλότητα των ορχιδεών είναι μεγάλη, με περιοχές όπως αυτή της Βορειοδυτικής Ελλάδας να χαρακτηρίζονται από υψηλά επίπεδα ποικιλομορφίας και ενδημισμού. «Παρά το γεγονός όμως, ότι η προστασία των ορχιδέων από διεθνείς συνθήκες και ευρωπαϊκές οδηγίες έχει κυρωθεί στην ελληνική νομοθεσία, η συλλογή ορχεοειδών για την παραγωγή σαλεπιού εικάζεται πως είναι ένας από τους παράγοντες για την αύξηση της τρωτότητας των ειδών αυτών προς εξαφάνιση» εξηγεί η ίδια. Δύο από τα συνηθέστερα συλλεγόμενα για παραγωγή σαλεπιού είδη στην Ελλάδα είναι η Dactylorhiza sambucina και η Orchis mascula ssp. Mascula.
Πώς συνέλεγαν σαλέπι τη δεκαετία του ‘60
Τη δεκαετία του ’60, κάτοικοι της Πίνδου γυρνούσαν στα βουνά της περιοχής τους και μάζευαν “σαλέπι”, όπως έλεγαν το φυτό, είτε για ιδιωτική τους χρήση είτε το πουλούσαν σε ζαχαροπλάστες.
Ήταν μια συλλογή που απαιτούσε πολύ κόπο και την έκαναν λίγοι. Μάζευαν δε τους κονδύλους, με ειδικά σκεπαρνάκια, κατασκευασμένα με παραγγελία από σιδερά, για να μην τους “πληγώνουν”. Η συλλογή ξεκινούσε τον Ιούνιο όταν το άνθος είχε μαραθεί, έβγαζαν τον φρέσκο κόνδυλο και ξανατοποθετούσαν τον παλιό στην γη «για να το βρουν και του χρόνου», όπως λένε οι ίδιοι.
Στη συνέχεια, έπλεναν και άπλωναν τους κονδύλους για να ξεραθούν σε μεγάλα άσπρα σεντόνια. Μετά, ή τον έκαναν σκόνη σε πέτρινο γουδί.
Η κ. Στάρα εξηγεί ότι οι ορχιδέες έχουν άμεση ανάγκη από τη συμβίωσή τους με μύκητες που ζουν κάτω από το έδαφος και υποστηρίζουν την ανάπτυξή τους στα πρώτα στάδια της ζωής τους, κάτι που δυσχεραίνει την καλλιέργειά τους. Ωστόσο αν και είναι δύσκολο να καλλιεργηθούν, γίνονται πολλές ερευνητικές προσπάθειες σε Τουρκία και Ελλάδα και αλλού στην Ευρώπη.
