Η αύξηση της συχνότητας των ακραίων καιρικών φαινομένων που καταγράφεται τις τελευταίες δεκαετίες έχει ήδη επιπτώσεις στις γεωργικές καλλιέργειες, οι οποίες παρουσιάζουν αξιοσημείωτη μεταβλητότητα από έτος σε έτος σε ό,τι αφορά τις ζημιές
«Κακά μαντάτα» για δυσοίωνες προβλέψεις συνεπειών της κλιματικής αλλαγής στην αγροτική παραγωγή μάς έρχονται από τη διημερίδα που διοργάνωσε το Διεπιστημονικό Κέντρο Αγροδιατροφής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, σε συνεργασία με το Παράρτημα Κεντρικής Μακεδονίας του Γεωτεχνικού Επιμελητήριου Ελλάδας (ΓΕΩΤΕΕ). Η αύξηση της συχνότητας των ακραίων καιρικών φαινομένων που καταγράφεται τις τελευταίες δεκαετίες έχει ήδη επιπτώσεις στις γεωργικές καλλιέργειες, οι οποίες παρουσιάζουν αξιοσημείωτη μεταβλητότητα από έτος σε έτος σε ό,τι αφορά τις ζημιές. Η διαφαινόμενη επιδείνωση της κλιματικής αλλαγής, την οποία προβλέπουν τα προγνωστικά μοντέλα, εκτιμάται ότι θα έχει ακόμα περισσότερες επιπτώσεις στην αγροτική παραγωγή.
Οι επιστήμονες «κρούουν τον κώδωνα» του κινδύνου, τονίζοντας ότι για την αντιμετώπιση των συνεπειών αυτών πρέπει να ληφθούν μέτρα προσαρμογής του αγροτικού τομέα με βάση τα σύγχρονα επιστημονικά και τεχνολογικά δεδομένα.
Αναλυτικότερα, ο Δρ. Μετεωρολογίας του ΕΛΓΑ Μιχάλης Σιούτας, στη διημερίδα για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στον πρωτογενή τομέα και στο φυσικό περιβάλλον, παρουσίασε, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα στοιχεία που επηρεάζουν τη γεωργία:
– Αύξηση της θερμοκρασίας στις περιοχές της Μεσογείου κατά 2-5 βαθμούς την περίοδο 2080-2100 συγκριτικά με την περίοδο 1980-2000.
– Μεταβολή στην ποσότητα, στην ένταση και στην κατανομή των βροχοπτώσεων.
– Αύξηση της συγκέντρωσης του διοξειδίου του άνθρακα (CO2).
– Μεταβολή στην εξατμισοδιαπνοή.
– Αύξηση της συχνότητας ακραίων φαινομένων (καύσωνες, ξηρασίες, πλημμύρες, σφοδρές καταιγίδες, χαλαζοπτώσεις, υπερκαταιγίδες).
– Συνθήκες ερημοποίησης.
«Οι ακραίες βροχοπτώσεις, τα πλημμυρικά φαινόμενα, οι καταιγίδες και το χαλάζι έχουν αυξητική τάση σε όλη τη χώρα, ενώ υπάρχει αυξητική τάση και στα μεγέθη των χαλαζοκόκκων. Ωστόσο, χρειάζονται περισσότερα χρόνια παρατήρησης για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα. Έχουμε στοιχεία 30-40 ετών, αλλά δεν αρκούν όταν μιλάμε για το κλίμα», είπε χαρακτηριστικά.
Μείωση παραγωγής από 50 μέχρι 80%
Σύμφωνα με τον κ. Σιούτα, συνδυαστικοί παράγοντες, οι οποίοι πλέον εμφανίζονται συχνά, προκαλούν μείωση της παραγωγής και ακαρπία σε διάφορα είδη, που μπορεί να κυμαίνονται από 50% μέχρι 80%. Για παράδειγμα, χαμηλές θερμοκρασίες την άνοιξη και παρατεταμένη περίοδος ανομβρίας οδηγούν σε μειωμένη παραγωγή εσπεριδοειδών, που φτάνει και το 70-80%. Αντίστοιχα, εναλλαγές υψηλών θερμοκρασιών (ήπιος χειμώνας) με παγετούς της άνοιξης και παρατεταμένη περίοδο ξηρασίας μπορεί να προκαλέσουν ακαρπία σε διάφορα είδη καλλιεργειών σε ποσοστό 50-80%.
Η αύξηση των έντονων και ακραίων καιρικών φαινομένων που διαφαίνεται από τα μοντέλα αναμένεται να έχει περαιτέρω επιπτώσεις στα διάφορα στάδια των γεωργικών καλλιεργειών. «Στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, συμπεριλαμβανομένης και της χώρας μας, με βάση τις αρχικές μελέτες προβλεπόταν μέχρι το 2080 μείωση της παραγωγής έως και κατά 15%. Ειδικά για την Κεντρική Μακεδονία τα προγνωστικά μοντέλα από το 2050 έως το 2100 σε άλλες μελέτες προβλέπουν μείωση της παραγωγής 10% για τα δημητριακά, ενώ σε άλλες καλλιέργειες προβλέπεται αύξηση λόγω της αύξησης της περιόδου βλάστησης. Το γεγονός αυτό μας δείχνει ότι τα πράγματα δεν είναι ξεκάθαρα και απαιτούνται πιο λεπτομερείς και ακριβείς μελέτες. Δείχνει όμως την ανάγκη προσαρμογής στα είδη και στις περιοχές των διαφόρων καλλιεργειών», σημείωσε.
Οι προτάσεις
Παρατηρήσεις όπως μεγάλες διακυμάνσεις στη θερμοκρασία, έντονες διαφοροποιήσεις στη βροχόπτωση, συχνά επεισόδια βροχοπτώσεων με μεγάλη ραγδαιότητα ή συχνότερη εμφάνιση σφοδρών και ακραίων φαινομένων (υπερκαταιγίδων και σιφώνων), φαινόμενα που ήταν πολύ σπάνια στο παρελθόν, αποτελούν ισχυρές ενδείξεις των επερχόμενων κλιματικών μεταβολών. Η προβλεπόμενη κλιματική αλλαγή και οι συνέπειές της, σύμφωνα με τον κ. Σιούτα, διαμορφώνουν μια δυσμενή προοπτική για τον αγροτικό τομέα, ο οποίος είναι ίσως αυτός που πλήττεται πρώτος και ίσως περισσότερο απ’ όλους τους τομείς. Για την αντιμετώπιση των συνεπειών αυτών προτείνονται μεταξύ άλλων:
- Ανάπτυξη των δικτύων παρατήρησης και καταγραφής δεδομένων, με χρήση σύγχρονων τεχνολογιών και σταθμών για ατμοσφαιρικές, μετεωρολογικές, υδρολογικές μετρήσεις, κ.λπ.
- Εφαρμογή συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης, σχετικά με την επικράτηση δυσμενών καιρικών συνθηκών: από δεδομένα τηλεπισκόπησης, δορυφόρων και μετεωρολογικών ραντάρ, καθώς και προγνωστικά δεδομένα με βάση προγνωστικά μοντέλα.
- Ανάπτυξη προγραμμάτων πρόληψης των ζημιών στα διάφορα είδη καλλιεργειών, όπως από χαλάζι, και εκπόνηση εξειδικευμένων και λεπτομερέστερων μελετών για την προσαρμογή της γεωργίας στις νέες κλιματικές συνθήκες της χώρας μας.
- Προσδιορισμός αγροκλιματικών ζωνών των γεωργικών εκτάσεων για την αναδιάρθρωση των καλλιεργειών.
- Αποτελεσματικότερες μέθοδοι καλλιεργειών, ψηφιακή γεωργία, γεωργία ακριβείας και εφαρμογή κανόνων ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας.
- Αναβάθμιση των ρόλων, των φορέων και των υπηρεσιών για την προσαρμογή του αγροτικού τομέα στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
