Από τα Τετράδια Ιστορίας , Παναγιώτη Κατσίβελα , ιατρού.
Στην πόλη των Γαργαλιάνων οι εύπορες οικογένειες κτίζουν οχυρούς πύργους , εις τους οποίους εμπιστεύονται την ασφάλεια τους .
Υπήρχαν οι πύργοι των Αγαπηνών , των Αλεξοπουλαίων ( εκεί που βρίσκεται η καφετέρια Plaza και το Πνευματικό κέντρο της εκκλησίας Γενέθλιον της Θεοτόκου ) του Λούκα ( κτήριο ιδιοκτησίας σήμερα Δημητρίου Λαμπούση όπου ήταν και το ομώνυμο Καφενείο -στο ισόγειο και τον όροφο του κτηρίου λειτούργησε σχολείο και έχει μείνει στην τοπική παράδοση ως το σχολείο του Λούκα ) των Νικολοπουλαίων ( που ήταν ,πίσω από κατάστημα σήμερα Γεωργίου Νικολόπουλου ή Λαδά ), των Παπαχριστοφιλαίων ( κατασκευασθείς το 1755 , στο σπίτι του αειμνήστου Δημάρχου Νικολάου Σκούντζου) και τέλος ο Πύργος του Κατή των Γαργαλιάνων ( που ήταν και ο μοναδικός τούρκικος πύργος , ο οποίος μετέπειτα πέρασε στην κυριότητα της οικογένειας του ήρωα και οπλαρχηγού της επανάστασης Δημητρίου Χαλαζωνίτη ή Μουλλά ,φονευθέντος μετά άλλων συναγωνιστών του, τον Αύγουστο του 1821 εις την μάχη εναντίον του τούρκικου στρατού ,στο Νεόκαστρο της Πύλου )
Όλοι οι πύργοι καταστράφηκαν από τον Ιμπραήμ πλην αυτού του κατή , που ως τούρκικος προστατεύθηκε .
Από αυτούς , ο πλουσιότερος εις έκταση και παρακείμενα κτίσματα ήταν των Αγαπηνών που κατεδαφίστηκε το 1962. Περιβαλλόταν από τοίχο υψηλό που έφερε πολεμίστρες . Παλιά λιθόστρωτη οδός οδηγούσε από το κέντρο της πόλης στην αυλόθυρα του περίβολου η οποία είχε εκατέρωθεν δύο πολεμίστρες . Εντός του περιβόλου υπήρχαν μια ευρύχωρη αυλή βοηθητικά κτίσματα τα σπίτια του η οικία του οπλαρχηγού της Επανάστασης Διονύσιου ( Νιονιού) Αγαπηνού και του αδελφού του Αντώνη παππού του μακεδονομάχου Τέλλου Άγρα . Στέρνες συλλογής βρόχινου νερού εξασφάλιζαν την ύδρευση των (*) .
Ο κυρίως πύργος κατά τον Σωτήριο Λυριντζή ομοίαζε περισσότερο με πύργος που υπήρχαν στη Ζάκυνθο και περισσότερο με αυτόν της μονής του Αγίου Γεωργίου των Γκρεμνών .
Στο αρχοντικό των Αγαπηνών διέμενε και ο προύχοντας των Γαργαλιάνων , πρωτοσύγκελος Μητρόπολης Χριστιανουπόλεως ,κυρός Άνθιμος Ανδριανόπουλος ,που έφτασε να γίνει μοραγιάννης ( αντιπρόσωπος της επαρχίας Αρκαδιάς ,στο διβάνι της Τρίπολης το 1805).
Την 31η Ιανουαρίου 1804 ξημερώνοντας η 1η Φεβρουαρίου φιλοξενήθηκε στο αρχοντικό των Αγαπηνών ο σερ. William Gell ( https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%BF%CF%85%CE%AF%CE%BB%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BC_%CE%A4%CE%B6%CE%B5%CE%BB%CE%BB ) υπό του πρωτοσύγκελου Ανδριανόπουλου περιηγητής και ο οποίος μας δίνει πολύ σημαντικές πληροφορίες για του Γαργαλιάνου της εποχής . Περιγράφει ότι τον ενημέρωσε ό Πρωτοσύγκελος Γαργαλιάνων ότι ο Πύργος κατασκευάστηκε 60 έως 70 χρόνια πριν το 1804 . Συνεπώς ο Πύργος των Αγαπηνών κατασκευάστηκε μεταξύ 1734 και 1744, λίγο μετά την κατασκευή της Μητροπόλεως Γαργαλιάνων του Ιερού Ναού Γεννήσεως Θεοτόκου και 10 χρόνια πριν από το πύργο των Παπαχριστοφιλαίων το 1755 .
Για τον ιεράρχη , μας πληροφορεί « ήταν πλούσιος του του τόπου άρχων και κατά τις πληροφορίες του τίποτα δεν γινόταν υπό του πασά του Μωριά χωρίς την έγκρισή του και ωμίλει την ιταλική των Ιονίων νήσων , εις δε την ιδιότητα του κληρικού ωφείλετο η μεγάλη του επιρροή στους κατοίκους της περιοχής» .
Αργότερα και εν έτει 1809 όταν πλέον ο ιεράρχης ήταν 84 ετών όπως μας πληροφορεί ο Κανέλλος Δεληγιάννης ήταν μεταξύ των πρωτεργατών επαναστατικής κίνησης στο Μωριά .
Γράφει επ ακριβώς « κατά τας πως είρηται περιστάσεις ,ο πατήρ μου γέρων Δεληγιάννης είχε γράψει ένα γράμμα προς τον γέροντα πρωτοσύγκελο εκ Γαργαλιάνων , προεστό τότε της Αρκαδιάς συνεταιριστή και τον έλεγε , ότι η πρότασίν μας έγινε δεκτή , εις το μεγάλο εκείνο μέρος , καθώς μου γράφει ο φίλος ( εννοεί τον Αλή Φαρμάκη) και τον προέτρεπε να ενεργήση και αυτός εις το μέρος του και εις την επαρχία του και να φροντίσει να ευρεθεί έτοιμος δια τον σκοπόν και άλλα τοιαύτα . Το γράμμα αυτό είναι γραμμένο με το χέρι του αδελφού μου Πανάγου και το γράμμα αυτό εφυλλάτετο εις ένα κιβώτιον του γέροντος εις μίαν αδελφή του εις την Ζάκυνθο . Αποθανόντος του πρωτοσύγκελου και ανοιχθέντος του εις Ζάκυνθον κιβωτίου του αφηκομένου παρακαταθήκη εις τους συγγενείς του το ρηθέν αυτό γράμμα υπό του πατρός μου περιήλθε εις χείρας Κολοκοτρώνη …»
Το 1810 αυτοεξορίζεται στην Ζάκυνθο και ο πύργος περιέρχεται στην κυριότητα των συγγενών του, Αγαπηνών .
Την 28η Οκτωβρίου 1827 εις την δεύτερη επιδρομή του Ιμπραήμ στην Τριφυλία καίουν το αρχοντικό των Αγαπηνών και μαζί του όλα τα κειμήλια της οικογένειας αλλά και της Ιστορίας της πόλεως των Γαργαλιάνων.
Επίσης στο αρχοντικό των Αγαπηνών διέμεινε το 1812 ο Καλλίνικος Καστόρχης κορυφαίος μετέπειτα κληρικός και εκπαιδευτικός(Σχολάρχης Καλαμάτας και επίσκοπος Δωρίδος ,συγγενής του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε’ (https://www.romfea.gr/images/article-images/2017/03/romfea2/biografia2.pdf)) που εκλήθη με φροντίδα και πρωτοβουλία των προκρίτων οικογενειών του τόπου Αγαπηνού , Αλεξόπουλου , Παπαθάνου , Μαυροειδή , Λαμπρόπουλου , Παπαχριστοφίλου , Νικολόπουλου και Λούκα για την εκπαίδευση των νέων των Γαργαλιάνων .
Επί των φωτογραφιών ως και το σχέδιο της Αμφιτρίτης Αναγνωστοπούλου -Πετρέα επισημαίνονται (1) ο εξωτερικός τοίχος του αρχοντικού των Αγαπηνών , υψηλός προσεγγίζων το ύψος γειτονικών κτηρίων, που κατασκευάστηκαν μεταγενέστερα στην γειτονιά αυτή , με την είσοδο προς το Βορρά με εμφανείς τις υπάρχουσες πολεμίστρες (2) ο κυρίως πύργος των Αγαπηνών, ο οποίος βεβαίως δεν είναι κυκλοτερής όπως ο πύργος στον Άγιο Γεώργιο των Γκρεμνών αλλά τετραγωνικός . Φέρει εξωτερική σκάλα εφαπτομένη επί του τοίχου (3) , με την είσοδο στην νότια πλαϊνή πλευρά του πύργου και (4) το σπίτι του Αντωνίου Αγαπηνού και πατρική οικία του ήρωα εθνομάρτυρα μακεδονομάχου Τέλλου Άγρα .
____________________________________________
(*) Η πόλης των Γαργαλιάνων υδρευόταν , από στέρνες που συνέλεγαν βρόχινο νερό μέχρι το 1892 , όπου επί Δημαρχίας Δημητρίου Νικολόπουλου εφαρμόζεται το πρώτο δίκτυο της πόλης και ένα ολοκληρωμένο δίκτυο κρουνών από όπου οι κάτοικοι της πόλης έπαιρναν το νερό . Το νερό μεταφέρονταν από τις πηγές της Πάνιτσας , μέρος του οποίου κάποιοι ανόητοι ,σήμερα κατέστρεψαν .
