Το Σχέδιο Ανάπτυξης για την Ελληνική Οικονομία, πιο γνωστό σαν «έκθεση Πισσαρίδη», αναμένουμε να αποτελέσει τον μπούσουλα για την ελληνική οικονομία. Παρακάμπτω, τον «δείκτη νεοφιλελευθερισμού της». Εξ άλλου είναι γνωστή η φράση «άσπρη γάτα, μαύρη γάτα, ποντίκια να πιάνει» (του Τεγκ Σιάιο Πίγκ, διαδόχου του Μάο Τσε Τούγκ), χωρίς αυτό να σημαίνει ότι παραγνωρίζω ή υποτιμώ το πολιτικό στοιχείο που υπερκαθορίζει τις οικονομικές αποφάσεις. Θα ‘θελα όμως να εστιάσω στις αγροτικές αναφορές της έκθεσης του νομπελίστα Χριστόφορου Πισσαρίδη, στην οποία, ας μην το ξεχνάμε, συνέπραξε μια πλειάδα επιστημόνων οικονομολόγων.
Οι αναφορές λοιπόν περιορίζονται στα εξής τρία σημεία, σε ένα κείμενο συνολικά 121 σελίδων:
*** Ενίσχυση βασικής έρευνας μέσω άρσης αγκυλώσεων για πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα και συντονισμό από ένα ανεξάρτητο ίδρυμα με πόρους και μακροπρόθεσμη ερευνητική στρατηγική. Ενίσχυση καινοτομίας με κίνητρα για έρευνα στις επιχειρήσεις σε μεταποίηση, αγροδιατροφή και αλλού, και ανάπτυξη μέσω έξυπνης εξειδίκευσης. Υποστήριξη με αρχικά κεφάλαια για συστήματα ερευνών που θα αναπτύσσουν λύσεις για ιδιωτικό και δημόσιο τομέα και θα διασυνδεθούν με την επιστημονική κοινότητα της Διασποράς. (ως προτεινόμενες δράσεις αναπτυξιακής πολιτικής)
*** Η σύνθεση των εξαγωγών της Ελλάδας δεν δίνει καθαρές ενδείξεις για το πώς η Ελλάδα θα μπορούσε να επωφεληθεί από την επέκταση του ασιατικού εμπορίου (Πίνακας 2.2). Τα προϊόντα πετρελαίου κυριαρχούν στις εξαγωγές αγαθών και οι πρώτες ύλες κατέχουν επίσης επιφανή θέση. Τα ευρωπαϊκά προϊόντα που έχουν κάνει τη μεγαλύτερη διείσδυση στις ασιατικές αγορές είναι προϊόντα πολυτελείας, όπως πολυτελή οχήματα από τη Γερμανία, καλλυντικά και ρούχα σχεδιαστών από τη Γαλλία και την Ιταλία, ή προϊόντα που αν και ενδέχεται να εμφανίζονται ως μεταποίηση στις στατιστικές, προέρχονται από τη γεωργία, όπως κρασί και εξειδικευμένα μικρά προϊόντα που έχουν υψηλή προστιθέμενη αξία. Εδώ πιστεύουμε ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να πάει καλά στις κινεζικές, κορεατικές και άλλες ασιατικές αγορές με πλούσιους καταναλωτές: να αναπτύξει περαιτέρω τη γεωργία υψηλής προστιθέμενης αξίας και τα πολυτελή προϊόντα της. Υπάρχει η πρόκληση ότι η Ελλάδα είναι πολύ μικρή για να ανταγωνιστεί τις μεγαλύτερες εταιρείες που μπορούν να υποστηριχθούν σε χώρες όπως η Γαλλία και η Ιταλία, οι οποίες εμπορεύονται παρόμοια προϊόντα. Η Ελλάδα μπορεί να καθιερώσει την ετικέτα «Made in Greece» ως μάρκα και εδώ η κυβερνητική πολιτική θα μπορούσε να βοηθήσει σε μια καμπάνια που προωθεί τα ελληνικά προϊόντα γενικά για την υψηλή ποιότητα και την ευρωπαϊκή τους καταγωγή. Η Ιταλία ήταν επιτυχής από αυτή την άποψη και μπορούν να αντληθούν διδάγματα από τον τρόπο που κατάφερε να δημιουργήσει το εμπορικό της σήμα (δομή του παγκόσμιου εμπορίου).
*** Βάσεις δεδομένων (big data): Είναι σημαντικός πόρος για τις εταιρίες καινοτομίας, σε όλα τα πεδία όπου εφαρμόζεται τεχνητή νοημοσύνη.Στην Ελλάδα μπορούν να δημιουργηθούν μεγάλα data sets στις βιοεπιστήμες, στις λειτουργίες της πόλης και στη γεωργία (τουλάχιστον), όπως επίσης και να υπάρξει νομοθεσία που διευκολύνει αλλά και επιβάλλει την συγκέντρωση δεδομένων και τη διάθεσή τους σε ερευνητές και επιχειρήσεις. (Νεοφυείς επιχειρήσεις, προϋποθέσεις ανάπτυξης, τι υπάρχει και τι λείπει).
Από τα παραπάνω ο καθένας μπορεί να διαπιστώσει πόσο χλωμή και υποβαθμισμένη είναι η αναφορά στον αγροτικό τομέα, ο οποίος, από κάθε άποψη έχει μια πολύ σημαντική συμμετοχή στην πραγματική ελληνική οικονομία, όπως περίτρανα απέδειξαν και η χρηματοπιστωτική κρίση και η κρίση του κορωνοϊού. Ελαιόλαδο και τρόφιμα κρατούν ζωντανές τις ελληνικές εξαγωγές
Στα παραπάνω ζητήματα ήρθε κατά κάποιο τρόπο να δώσει τη δική της απάντηση η μελέτη του καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλα, Κώστα Καραντινινή, για λογαριασμό της ΔΙΑΝΕΟΣΙΣ.
Από άποψη αγροτικής οικονομίας η μελέτη πράγματι αναδεικνύει τον ιδιαίτερο ρόλο και τη βαρύτητα του αγροτικού τομέα. Όμως, από άποψη αγροτικής πολιτικής αμφιβάλλω αν αυτό επαρκεί. Έτσι π.χ. όταν ο κ. Καραντινινής διαπιστώνει ότι η πανδημία του Covid-19 έχει προκαλέσει μια κρίση που, «θα ήταν χρήσιμο αυτή τη φορά, αυτή η κρίση να μην αφεθεί να πάει χαμένη», το ερώτημα που αυθόρμητα προκύπτει είναι: και γιατί να μην πάει χαμένη, τι άλλαξε εν σχέσει με τις κρίσεις/ ευκαιρίες του παρελθόντος;
Ένα από τα πιο χρήσιμα σημεία της μελέτης είναι η απομυθοποίηση της «βαρειάς βιομηχανίας» του τουρισμού καθώς διαπιστώνει ότι «ο τουρισμός συνεισφέρει στην κατανάλωση τροφίμων μόνο κατά 6%, το οποίο μάλιστα δεν καλύπτεται εξ ολοκλήρου από ελληνικά τρόφιμα, αφού ένα μέρος είναι εισαγόμενα».
Από την άλλη πλευρά υπάρχουν επιχειρήσεις αγροδιατροφής, που εξαρτώνται από τον τουρισμό και επηρεάζονται δραματικά έστω και από μια μέτρια μείωση του τουρισμού.
Σε δυσμενή θέση βρίσκονται οι Έλληνες αγρότες, ιδίως μάλιστα οι νέοι αγρότες που αντιμετωπίζουν το μεγαλύτερο πρόβλημα ρευστότητας και ανεπαρκούς χρηματοδότησης λόγω υψηλότερων επιτοκίων από την υπόλοιπη Ευρώπη, ενώ φανερή είναι η έλλειψη ανταγωνισμού αφού μια τράπεζα κατέχει το 85% της αγροτικής τραπεζικής αγοράς.
Επισημαίνουμε τα εξής πολύ σημαντικά συμπεράσματα της μελέτης Καραντινινή:
– Η γνώση, η καινοτομία και η εκπαίδευση μπαίνουν σε μεγαλύτερη προτεραιότητα. Η καινοτομία και η σύνδεση της παραγωγής με την επιστημονική γνώση και τεχνολογία είναι περισσότερο απαραίτητες από ποτέ.
– Η πρωτογενής παραγωγή στην Ελλάδα δεν αναμένεται να επηρεαστεί από την πανδημία, όπως λίγο επηρεάστηκε από την οικονομική κρίση της προηγούμενης δεκαετίας. Η μεταποίηση όμως, η διανομή και η εστίαση θα επηρεαστούν αρνητικά και ίσως πολύ σημαντικά –ειδικά η εστίαση. Η κατάρρευση του τουρισμού θα έχει ίσως κάποιες επιπτώσεις σε συγκεκριμένες μονάδες παραγωγής και μεταποίησης, αλλά στο σύνολο δεν θα επηρεάσει σημαντικά την αγροδιατροφή.
– Η χώρα πρέπει να ξεκινήσει άμεσα τη σύνταξη μιας εθνικής στρατηγικής για την αγροδιατροφή, οριζόντια ανά προϊόν, αλλά και γεωγραφικά, θέτοντας την αγροδιατροφή στην προπομπή μιας πορείας προς την αειφόρο ανάπτυξη.
Είναι εθνική υπόθεση η γεωργία κυρίως γι’ αυτό: επειδή απέδειξε ότι μπορεί να κρατήσει σταθερό το εισόδημα και την απασχόληση στην ελληνική περιφέρεια. Για να το επιτύχει όμως αυτό η χώρα, απαιτείται άμεσα μια συντονισμένη εθνική στρατηγική. Επειδή αφορά ένα κοινό εθνικό αγαθό, η στρατηγική αυτή δεν μπορεί να ξεκινά μόνο από τα γραφεία της πλατείας Βάθη.
– Χρειάζεται και ένας άλλος φορέας-θεσμός που να ενσωματώσει όλους τους εταίρους της αγροδιατροφής. Εκτός από τους αγρότες πρέπει να συμμετέχουν και οι εταίροι της μεταποίησης, της διανομής, της εστίασης και του τουρισμού, καθώς και όλο το σύστημα των αγροτικών εισροών, ακόμη και οι τελικοί καταναλωτές. Απαραίτητος παράγοντας είναι η επιστημονική κοινότητα και κυρίως ένας “μεσολαβητής” που θα μεταδίδει τη γνώση και θα συμβουλεύει τους γεωργούς και τους υπόλοιπους εταίρους καθώς και ένας λειτουργικός, μοντέρνος διοικητικός μηχανισμός για την εφαρμογή και τον έλεγχο.
του Βασίλη Ζαμπουλή | .olivenews.gr
