Είναι από τα λιγότερο δημοφιλή -και σε πολλούς άγνωστο – χωριά της Αρκαδίας. Ωστόσο, όποιος το ανακαλύπτει, ενθουσιάζεται με την τόση ομορφιά που το περιβάλλει και το κάνει να μοιάζει με μια μικρή όαση. Ο λόγος για την Παναγιά, το μικρό, ημιορεινό χωριό της Αρκαδίας που ανήκει διοικητικά στο Δήμο Γορτυνίας.
Η Παναγιά (ή Ζέροβα) είναι χτισμένη στην πλαγιά της τελευταίας κορυφογραμμής του Μαινάλου, σε υψόμετρο 569μ. και σε απόσταση 12χλμ. από τη Δημητσάνα και 77χλμ. από την Τρίπολη. Έχει πανοραμική θέα και ευρύ ορίζοντα προς τον κάμπο του Αλφειού και όλη την πεδινή Ηλεία, τα βουνά της Ανδρίτσαινας και το Λύκαιο όρος. Προς τα δυτικά, όταν υπάρχει καθαρή ατμόσφαιρα, διακρίνεται το Ιόνιο Πέλαγος και οι ορεινοί όγκοι της Ζακύνθου.
Παρ’ όλη την εγκατάλειψη μετά την μετανάστευση των νέων στα αστικά κέντρα, η Παναγιά έχει σήμερα καλοδιατηρημένα και φροντισμένα πετρόχτιστα σπίτια με ξύλινα μπαλκόνια και κληματαριές. Στο κέντρο του χωριού δεσπόζει η πλακόστρωτη πλατεία και η πέτρινη βρύση. Έχει επίσης πέντε εκκλησίες με σημαντικότερη αυτήν του Αγίου Νικολάου, πετρόχτιστη και λιτή, στην είσοδο του χωριού. Απέναντι της είναι ο Άγιος Γεώργιος, στην άλλη άκρη του χωριού προς το σχολείο, ο Άγιος Αθανάσιος, στην κορυφή τού λόφου, ο Προφήτης Ηλίας, και στον οικισμό της Πέρα Μεριάς (Γκούρη) η Παναγία. Πολιούχος του χωριού είναι ο Άγιος Νικόλαος ενώ το κεντρικό πανηγύρι συνοδευόμενο από ζωντανή δημοτική μουσική και παραδοσιακές γεύσεις, γίνεται στις 8 Σεπτεμβρίου, στην εορτή του Γενεσίου της Θεοτόκου. Στις 6 Δεκεμβρίου εορτάζει η εκκλησία του Αγίου Νικολάου με θεία λειτουργία και περιφορά της εικόνας.
Αξιόλογη είναι η πέτρινη τοξωτή βρύση στο κάτω μέρος της πλατείας, με σκαλιστό κάνταλο, δηλαδή γούρνα για το πότισμα των ζώων. Μια ανάλογης κατασκευής βρύση βρίσκεται κάτω από τον Άγιο Νικόλαο, στη Μούσγα. Αξιόλογο είναι επίσης και το Λαογραφικό Μουσείο του χωριού το οποίο στεγάζεται σε όμορφο ορθογώνιο κτίριο που άλλωστε λειτουργούσε σαν δημόσιο πλυσταριό, κατασκευασμένο από το Σύλλογο των απανταχού Παναγιωτών. Το πλυσταριό είχε στη δεξιά εσωτερική πλευρά αυλάκι με συνεχές τρεχούμενο νερό και ειδικούς χώρους μπροστά του, τις καταβόστρες, για τη σιδεροστιά και το λεβέτι (καζάνι), με το οποίο οι νοικοκυρές ζέσταιναν νερό για τη μπουγάδα.
Παλαιότερα η Παναγιά ονομαζόταν “Ζέρζοβα” (όνομα σλαβικό: “Ζερζ”=Γιώργος, “όβα”=τόπος), από τους πρώτους μόνιμους κατοίκους του, τους Σλάβους που κατέφτασαν στην περιοχή μεταξύ 6ου και 8ου αιώνα.
Οι Σλάβοι, ποιμένες στη μεγάλη πλειοψηφία τους και φιλειρηνικός λαός, ήρθαν κατά νομάδες με τα κοπάδια και τα οικόσιτά τους στην περιοχή και αυτοί την ονόμασαν έτσι. Πότε ιδρύθηκε ο σημερινός οικισμός στη μορφή που είναι σήμερα, δεν μας είναι γνωστό. Αρχικά είναι βέβαιο ότι οι Σλάβοι κατοίκησαν νομαδικά μέσα στις καλύβες τους, και όταν μετά από μερικούς αιώνες ανέπτυξαν πλέον δυνατές σχέσεις με τους ντόπιους και ενσωματώθηκαν με αυτούς, οι ανάγκες της ομαδικής κατοίκησής τους, επέβαλαν την ίδρυση οικισμού. Σε ποιο σημείο ιδρύθηκε ο πρώτος οικισμός, δεν είναι γνωστό. Οι σημερινοί Ζερζοβίτες γνωρίζουν ότι στα τοπωνύμια Παλιογάλαρα και Παλιοκάλυβο υπάρχουν τα ερείπια λιθόκτιστων κτισμάτων τα οποία χαρακτηρίζουν μαντριά. Στο τοπωνύμιο Ξερολίβαδα, στο έδαφος υπάρχει πληθώρα κεραμικών αλλά και τάφων, ενώ στο τοπωνύμιο Τρούπα πληθώρα αγγείων. Όλα αυτά τα σημεία που σήμερα παραμένουν σιωπηρά και ανεξερεύνητα, ίσως να κρύβουν κάτι από όλα αυτά για την ταυτότητα και την ίδρυση της σημερινής Ζέρζοβας.
