κείμενο: Ελένη Γαλάνη
φωτογραφίες:anyteart
Mία πρόσφατη δημοσίευση σε ηλεκτρονική σελίδα περί έκθεσης των ευρημάτων από τον ασύλητο τάφο του «Πολεμιστή», «στο Αρχαιολογικό Μουσείο της χώρας» μας έκανε να αναζητήσουμε το θέμα. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της anyteart, πιθανότατα, ο συντάκτης αναφέρεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Χώρας, Μεσσηνίας, εκεί, όπου, ανήκουν τα ευρήματα. Αυτό, όμως, όπως μας διαβεβαίωσαν οι πηγές μας, είναι αδύνατον να συμβεί, προς το παρόν αλλά και στο άμεσο μέλλον, διότι η κτιριολογική κατάσταση του μουσείου της Χώρας κρίνεται επιεικώς απαράδεκτη.
Η δημοσιογραφική περιέργεια (δεν ξέρω αν θα σκοτώσει τη γάτα αυτή τη φορά) για την κατάσταση του μουσείου σε συνδιασμό με το διαφημιζόμενο από το ΥΠΠΟΑ νέο στέγαστρο του ανακτόρου του Νέστορα, υπήρξαν η αφορμή για μια σύντομη αποστολή της anyteart προς τη δυτική Μεσσηνία – «τον ευλογημένο αυτό τόπο, την Εδέμ της Πελοποννήσου» , σύμφωνα με τον εύστοχο χαρακτηρισμό φίλου αγαπημένου και βαθύ γνώστη της αρχαιολογίας.
Η πρώτη έκπληξη προηγήθηκε της αναχώρησής μας. Αναζητώντας, ως είθισται, πλέον, στοιχεία στο ίντερνετ για το μουσείο, διαβάζω στον «Οδυσσέα» του ΥΠΠΟΑ- τις ακόλουθες τέσσερις γραμμές:
Στις συλλογές του Μουσείου περιλαμβάνονται:
– Αγγεία και αντικείμενα μικροτεχνίας, μεσοελλαδικών και μυκηναϊκών χρόνων από τις θέσεις Περιστεριά, Ρούτση, Βολιμίδια, Τραγάνα κ.ά.
– Κινητά ευρήματα από το Ανάκτορο του Νέστορος στον Εγκλιανό.
Το Μουσείο ιδρύθηκε το 1969 από την Αρχαιολογική Υπηρεσία με ευθύνη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ολυμπίας.
Τα στοιχεία παρατίθενται στα ελληνικά μόνο.
Ανεβαίνουμε στους τέσσερις τροχούς: πρώτη, δευτέρα και φύγαμε. Σύντομα αφήνουμε πίσω μας τη «ρομαντική Αρκαδία» και στρίβουμε στο Ασπρόχωμα, δεξιά, με κατεύθυνση τη Μεσσήνη και την πορεία προς την περιοχή της Τριφυλίας, όπου η κωμόπολη Χώρα. Το τοπίο μοναδικό, τα βουνά καταπράσινα ζωντανά γλυπτά σε φόρμες ζηλευτές ως προς την ακρίβεια των γραμμών τους και την ισορροπία τους στο χώρο. Κάπου ξεπροβάλλουν κάποιες ανεμογεννήτριες, όμως, για να πούμε την αλήθεια, έχουν ενταχθεί τόσο διακριτικά στο μυθικό τοπίο που μοιάζει σαν να αποτελούν συνέχεια της εικαστικής σύνθεσης που αυτό δημιούργησε μέσω των αιώνων.
Φτάνουμε στη Χώρα. Περιποιημένος οικισμός με προσεγμένα σπίτια, καινούργια ή και καλοδιατηρημένα, δείχνει ότι ο τόπος είναι ευλογημένος και ευημερεί, όπως όλη η Μεσσηνία, άλλωστε. Ρωτάμε για το Μουσείο, μας κατευθύνουν και τότε αρχίζει το δράμα:
Μικρό διώροφο κτίσμα, με το ισόγειο αποθήκη και τον πρώτο όροφο εκθεσιακό χώρο το μουσείο της Χώρας. Οι προτομές των αρχαιολόγων Σπυρίδωνα Μαρινάτου και Καρλ Μπλέγκεν που συνέβαλαν σημαντικά στις ανασκαφές των εκθεμάτων του μουσείου, είναι τοποθετημένες στα πλάγια της εξωτερικής σκάλας που οδηγεί στην είσοδο. Ψάχνεις για να τις δεις. Το μικρό κτίσμα άνοιξε, το 1969 από την Αρχαιολογική Υπηρεσία με ευθύνη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ολυμπίας και, έκτοτε, παραδόθηκε στο χρόνο.
Μισό αιώνα ζωής συμπλήρωσε πέρσι και μόνο οι σοβάδες που πέφτουν βροχή αποκαθίστανται, κατά καιρούς, χωρίς στη συνέχεια να βάφεται η αίθουσα. Στίβα τα ευρήματα των ανασκαφών από το ανάκτορο του Νέστορα, στον Άνω Εγκλιανό, που χρονολογείται τον 12ο με 13ο αιώνα π.Χ. και από την ευρύτερη περιοχή της Τριφυλίας και της Πυλίας. Όλα τοποθετημένα σε ξύλινα ντουλάπια με τζαμαρία (προθήκες επιμένουν να τα λένε) και οι λεζάντες αρχαιολογικής αξίας κι αυτές, ως προς το υλικό, τη γραμματοσειρά της γραφομηχανής και της διατύπωσης καμιά φορά.
Να σημειωθεί ότι στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Χώρας ΔΕΝ υπάρχει πιά το πλήθος από τα χρυσά τεχνουργήματα, «τα πήρε η Μενδώνη για να τα φυλάξει» μου είπαν, όταν «μετά την κλοπή στην Ολυμπία ήρθε εδώ και είδε ότι υπάρχουν τέτοια εκθέματα». Κίνηση επιβεβλημένη, αν κρίνει κανείς από την κατάσταση του κτιρίου και τις προδιαγραφές ασφάλειας.
Το Συμβούλιο Μουσείων του ΥΠΠΟΑ έχει γνωμοδοτήσει ομόφωνα υπέρ της έγκρισης της μουσειολογικής μελέτης για την επανέκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Χώρας.
Η μουσειολογική μελέτη προβλέπει και την επέκταση του μουσείου με την ανέγερση μιας ακόμη αίθουσας στο πίσω μέρος του υπάρχοντος κτιρίου που όμως δεν υπερβαίνει τις διαστάσεις των υπαρχουσών αιθουσών.
Όσον αφορά την επισκευή του μουσείου, η Δ/νση Μελετών & Έργων Μουσείων & Πολιτιστικών Κτηρίων και η Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας υπέβαλαν, μόλις πρόσφατα, στις 10-7-2020, πρόταση ένταξης στο Ε.Π. Πρόγραμμα “Πελοπόννησος” του ΕΣΠΑ 2014-2020 και αναμένεται η αξιολόγησή της.
Και η ανασκαφή του Πολεμιστή; «Φυλάσσεται», μου είπαν «κι αυτή».
Μένουν μόνο πάμπολα εκθέματα από την εποχή του Χαλκού και της Μυκηναϊκής περιόδου, πήλινα κυρίως, ταφικά κτερίσματα προερχόμενα από τους λακκοειδείς, θαλαμοειδείς και θολωτούς τάφους από τους οποίους είναι διάσπαρτη η μεσσηνιακή γη.
Ορισμένα υπερμεγέθη ευρήματα, κυρίως πίθοι και αμφορείς, βρίσκονται ελεύθερα στον χώρο. Οι αίθουσες διαθέτουν φυσικό φωτισμό από περιμετρικά ψηλά παράθυρα, κάτω ακριβώς από την οροφή. Υπάρχει και πρόσθετος ηλεκτροφωτισμός αλλά καλύτερα να το παραβλέψουμε.
Βγαίνοντας στην είσοδο ξαναστεκόμαστε στους δύο υπερμεγέθεις ταφικούς πίθους Μεσοελλαδικής περιόδου από τους ταφικούς τύμβους Κοκοράκου Περιστεριάς και Αγ. Ιωάννη Παπουλίων. Ο φακός της φωτογραφικής μηχανής γυρίζει προς το ταβάνι και η έξοδος της τραγωδίας ολοκληρώνεται: οξυδεμένες μπετόβεργες να χάσκουν σε διάφορα σημεία, λαμπτήρες να κρέμονται και κάπου ανάμεσα μια γαλανόλευκη αναζητά τη χαμένη της θωριά.
