ΑφιερώματαΤοπικά Νέα

Φωτογραφικό Οδοιπορικό του Ανδρέα Π. Γκόνη στο κρυφό σχολειό της Μονής Φιλοσόφου στη Δημητσάνα [εικόνες]

Κατάνυξη και μυσταγωγία στο Άγιο Όρος της Πελοποννήσου

Ο Ανδρέας Γκόνης, φωτογράφος, γνωστός κυρίως για τη δουλειά του στην Τριφυλία, επισκέφθηκε τη Μονή Φιλοσόφου, η οποία βρίσκεται σε απόσταση 4 κ.μ. περίπου νότια της Δημητσάνας, ενώ έχει κτισθεί στις ρίζες ενός ψηλού βράχου, 200 μέτρα πάνω από την κοίτη του περιρρέοντος χειμάρρου Λουσίου.

Οι 55 φωτογραφίες και το κείμενό του από το ενδιαφέρον οδοιπορικό του, με τίτλο “Οδοιπορικό: Αη Γιάννης Πρόδρομος – Μονή Φιλοσόφου – Κρυφό Σχολειό”, έχουν καλλιτεχνική αξία και αποτελούν ιστορικές μαρτυρίες πολύτιμες.

Γράφει ο ίδιος:

Ο ποταμός Λούσιος είναι παραπόταμος του Αλφειού. Το όνομά του σύμφωνα με τη μυθολογία οφείλεται στο ότι στα νερά του λούστηκε ο νεογέννητος Δίας από τις νύμφες Νέδα, Αγνώ και Θεισόα. Στη μικρή σχετικά διαδρομή του, μόλις 23 χιλιόμετρα, σχηματίζεται ένα από τα πιο επιβλητικά φαράγγια της χώρας μας. Οργιώδης βλάστηση με απόκρημνους βράχους, στολισμένους με πολύχρωμους σταλακτίτες. Η περιοχή είναι γνωστή και σαν το Άγιο Όρος της Πελοποννήσου, λόγω των πολλών μοναστηριών, ασκηταριών και εκκλησιών. Ο μοναστικός βίος ήταν πολύ έντονος ιδίως κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας. Παρατηρώντας ο επισκέπτης τους απόκρημνους βράχους θα δει τα απομεινάρια πολλών ασκηταριών, σαν αετοφωλιές μέσα στις σπηλιές των βράχων. Νοτιοδυτικά της Δημητσάνας και σχεδόν αντικριστά, ο επισκέπτης συναντά δύο από τα πιο παλιά και ιστορικά μοναστήρια της πατρίδας μας.

 

Πάνω από τη βάση ενός ψηλού και άγριου βράχου και μέσα σε σπηλιά είναι χτισμένη η μονή του Τιμίου Προδρόμου. Χτίστηκε τον 16ο αιώνα, αν και κατά την παράδοση η ίδρυση της μονής ανάγεται στα μέσα του 12ου αιώνα και συγκεκριμένα το 1167 μ.Χ. Το καθολικό της είναι κτισμένο στην κοιλότητα του βράχου και έχει σχήμα θολωτής βασιλικής. Οι τοιχογραφίες του, παρά τις φθορές, είναι αξιόλογες και σύμφωνα με τον Φώτη Κόντογλου ανάγονται στον 16ο αιώνα και ανήκουν στην Κρητική Σχολή. Η συμμετοχή του μοναστηριού στην Επανάσταση του 1821 ήταν πολυδιάστατη. Χρησίμευσε σαν καταφύγιο και ορμητήριο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, του Πλαπούτα και άλλων οπλαρχηγών αλλά και σαν νοσοκομείο για τους τραυματίες. Τα σημάδια του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα είναι εμφανή στην επιβλητική πύλη της μονής, η οποία είναι λαβωμένη από τούρκικα βόλια. Λίγο έξω από τη μονή, σε ένα ύψωμα, είναι κτισμένο το εκκλησάκι του Αγίου Αθανασίου επισκόπου Χριστιανουπόλεως, προστάτη της μονής, στο οποίο και φυλάσσεται μέρος των λειψάνων του. Η πρόσβαση στη μονή θέλει λίγο κουράγιο και περπάτημα, σε ένα πολύ όμορφο μονοπάτι μέτριας δυσκολίας.

 

Σχεδόν αντικριστά, στην απέναντι όχθη του Λούσιου, βρίσκεται η Μονή Φιλοσόφου. Η μονή κρέμεται μετέωρη μεταξύ του ποταμού Λούσιου και ενός επιβλητικού κατακόρυφου βράχου. Το επιβλητικό τοπίο διεγείρει όλες τις αισθήσεις του επισκέπτη, με την απαράμιλη ομορφιά του τοπίου, τις μυρωδιές της παρθένας φύσης και το βροντερό άκουσμα του Λούσιου. Η υπερχιλιετής μονή πήρε το όνομά της από τον Ιωάννη Λαμπαρδόπουλο, πρωτοκρίτη (δηλαδή πρωθυπουργό) του θρυλικού βυζαντινού αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά. Ο Λαμπαρδόπουλος ήταν γνωστός και σαν φιλόσοφος, λόγω της ευρυμάθειάς του. Ίδρυσε τη μονή το 963 μ.Χ., μετά την παραίτησή του από το υψηλό αξίωμα, προκειμένου να περάσει στην ιδιαίτερη πατρίδα του τα τελευταία χρόνια της ζωής του εν ειρήνη, εξασφαλίζοντας πατριαρχικό σιγίλιο για τη μονή, ώστε να είναι ελεύθερη από τους τοπικούς επισκόπους (σταυροπηγιακή). Το ασκητήριο του Φιλοσόφου βρίσκεται απομονωμένο, σχεδόν απόκοσμο, στο τελείωμα ενός στενόμακρου σπηλαίου, μήκους 130 μέτρων και πλάτους από μισό μέχρι 8 μέτρα. Η ανεξαρτησία της μονής τής έδωσε τη δυνατότητα να ακμάσει όχι μόνο στον τομέα της θρησκευτικής λατρείας αλλά και στον τομέα των γραμμάτων.

 

Ο φιλόσοφος ιδρυτής φρόντισε να δημιουργήσει και σχολείο πλησίον της μονής, καθώς ήταν κανόνας οι μονές της εποχής να προάγουν την παιδεία και τα γράμματα. Το σχολείο, στην περίοδο της τουρκοκρατίας, λόγω της απόκρυμνης θέσης και της φυσικής του οχύρωσης μέσα στο βράχο, μετατράπηκε σε Κρυφό Σχολειό, διατηρώντας και προάγοντας την ιστορία, την παράδοση και τελικά την ίδια την εθνική μας αυτογνωσία. Ο επισκέπτης, αντικρίζοντας το σπήλαιο, στέκεται με δέος μπροστά στην ιστορία και αντιλαμβάνεται ότι μέρη σαν αυτό, ίσως ακόμα και μόνο αυτό, έπλασαν την ιστορική μας συνείδηση για το θρύλο του κρυφού σχολειού που διατήρησε την ταυτότητα του Έθνους μας στους 4 αιώνες της σκλαβιάς. Επτά Πατριάρχες και εβδομήντα μητροπολίτες κάθισαν στα θρανία του Σχολειού της μονής Φιλοσόφου. Μεταξύ αυτών και ο ίδιος ο εθνομάρτυρας Γρηγόριος ο Ε’!

 

Η Μονή Φιλοσόφου άκμασε τόσο πολύ, που το 1691 ο τότε ηγούμενος Άνθιμος δημιούργησε τη Νέα Μονή 300 μέτρα βορειότερα, ώστε να καλύψει τις ανάγκες για ένα μεγαλύτερο ναό και ενός ξενώνα για τους επισκέπτες και τους μαθητές της σχολής. Ο ναός έχει σχήμα σταυρικής βασιλικής με τον τρούλο του να στηρίζεται σε τέσσερις κίονες. Η αγιογράφηση του ναού είναι εξαιρετική, διατηρώντας ακόμα τη ζωντάνια των χρωμάτων και την πνευματικότητα των μορφών των Αγίων. Μνημείο τέχνης και το ιδιαίτερης κομψότητας ξυλόγλυπτο τέμπλο.

 

Η επίσκεψή μας στις αδελφές μονές του Τιμίου Προδρόμου και του Φιλοσόφου προκάλεσε πολλά, έντονα αλλά και αντιφατικά συναισθήματα. Οι φωτογραφίες απεικονίζουν μικρό μόνο μέρος της ομορφιάς, καθώς ο φακός δεν μπορεί να αιχμαλωτίσει τους ήχους, τα αρώματα, την αύρα και την πνευματικότητα της περιοχής. Ο επισκέπτης, πρωταντικρίζοντας το τοπίο και τα κρεμασμένα στο βράχο μοναστήρια, αισθάνεται δέος και νιώθει την ανάγκη να γονατίσει, να αγγίξει το χώμα, να ρουφήξει όσο περισσότερο αέρα μπορεί στα πνευμόνια του και να φωνάξει αυθόρμητα «Πόσο τυχερός που γεννήθηκα σε αυτά τα χώματα! Δόξα Σοι ο Θεός!». Παίρνοντας όμως το πανέμορφο αλλά και δυσπρόσιτο μονοπάτι που συνδέει τις δύο μονές, ξεκινώντας από τη μονή Τιμίου Προδρόμου και κινούμενος προς τη μονή Φιλοσόφου, νιώθει ότι κάποιο κομμάτι του παραμυθιού λείπει. Η αρχική ανησυχία εντείνεται κατά τη διάρκεια της διαδρομής. Αφήνεις το μυαλό σου να ταξιδέψει στο παρελθόν, στις στιγμές μεγαλείου και δόξας που έζησε η περιοχή αλλά προβληματίζεσαι όταν συνειδητοποιείς πόσο εγκαταλελειμμένο βρίσκεται σήμερα. Κατά τη διάρκεια της ολιγόωρης επίσκεψής μας, συναντήσαμε μόλις πέντε άτομα, εκ των οποίων μόνο δύο Έλληνες! Μα που βρίσκονται οι υπόλοιποι; αναρωτιέσαι. Στην εποχή του ίντερνετ, της ενημέρωσης με ένα «κλικ», των «online ψηφιακών οδηγών», δεν ξέρουν οι συμπατριώτες μας ότι δύο ώρες απόσταση από την Αθήνα βρίσκεται αυτό το μοναδικό μνημείο ομορφιάς και παράδοσης; Πού πήγαν όλοι; Στο Λονδίνο για ψώνια; Εξερευνούν τις ομορφιές άλλων χωρών αγνοώντας τις ομορφιές του τόπου τους; Και πώς θα έχουν μέτρο σύγκρισης μετά για να πουν πόσο πιό όμορφη από την Ελλάδα είναι η τάδε και η δείνα χώρα που επισκέφθηκαν, όταν δεν έχουν επισκεφθεί τις ρίζες τους, τη ζωντανή τους παράδοση, κάνοντας μία απλή μονοήμερη εκδρομή;! Οι σκέψεις αυτές μας βυθίζουν σε μελαγχολία. Ρωτάμε τους δύο Έλληνες που συναντάμε, δύο νέα παιδιά: «Είναι μακριά ακόμα η Μονή Φιλοσόφου παιδιά;». «Όχι, σε πέντε λεπτά είστε εκεί», μας απαντούν, «αλλά δεν έχει και κάτι να δείτε, ένας πεσμένος τοίχος είναι». Λέμε δεν μπορεί, διαβάσαμε τόσα για τη Μονή, για την ιστορία της, για το Κρυφό Σχολειό, δεν μπορεί να είναι ένας πεσμένος τοίχος, κάτι άλλο θα είδαν τα παιδιά και μπερδεύτηκαν. Φτάνουμε τελικά στον προορισμό μας και η θλιβερή πραγματικότητα μας ξυπνά απότομα, σαν να σου ρίχνουν έναν κουβά παγωμένο νερό μέσα στο πιο γλυκό όνειρο. Το ζωντανό αυτό κομμάτι της ιστορίας μας, εγκαταλελειμμένο, παρατημένο, αποξενωμένο, σαν λαβωμένο λιοντάρι στον επιθανάτιο ρόγχο του. Ο επισκέπτης μένει να αναρωτιέται τι πήγε στραβά, που χάθηκε η συνέχεια, ποιο ήταν το κρίσιμο σημείο που έκοψε τον ομφάλιο λώρο του νεοέλληνα από την υπερχιλιετή του παράδοση; Απεγνωσμένα, ψάχνεις από κάπου να πιαστείς, κάπου να εναποθέσεις τις ελπίδες σου. Το Κράτος αδιαφορεί εδώ και δεκαετίες, δεν υπάρχει πλέον καμία αμφιβολία. Η Περιφέρεια; Ο Δήμος; Η Κοινότητα; Οι ΜΚΟ; Η Εκκλησία; Όλοι απόντες;

Υ.Γ. Τα ιστορικά στοιχεία από τη δημοσίευση του Ιωάννη Γ. Σιόλα και στο www.arcadia.gr

Δείτε εικόνες:

 

Σχετικά Άρθρα

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.

Back to top button