Από τα «Τετράδια Ιστορίας» του Παναγιώτη Α. Κατσίβελα, ιατρού.
Ο εκ Χαλκίδας ιστοριοδίφης Θεόδωρος Σκούρας , ιατρός και σπηλαιολόγος , μελετά το θέμα των Οχυρώσεων της Ευβοίας και αναζητά τα παλαιά κάστρα , να τα καταγράψει και να αντιστοιχήσει στο χώρο και με τα ονόματα της βιβλιογραφίας .
Αναζητά το Κάστρο της Αργαλιάς, στην περιοχή από Δύστο(1) μέχρι Κάβο Ντόρο(2) και αναζητά πληροφορίες για την Αργαλιά στους πολίτες , και να η έκπληξη! Ο μπάρμα Γιώργος , ο άνθρωπος που ξέρει όσο κανείς την περιοχή , μιλάει για μια τοποθεσία πλησίον της ακροπόλεως του Δύστου , ειδικότερα μεταξύ Αλμυροποτάμου και Ζάρκων διάστημα , με το όνομα «Γαργαλιάνοι»!
Αλλά ας διαβάσουμε το απόσπασμα από την δημοσίευση του Έργου του Θ. Σκούρα : « Οι οχυρώσεις της Ευβοίας» σελ. 338:
«..10. Αργαλιά , Κάστρο Acalia.
Οι Dapper , Coronelli και Boschini σημειώνουν στους χάρτες τους μια οχύρωση με το όνομα Acalia νεότεροι συγγραφείς ταυτίζουν το Acalia με το Αργαλιά , αναφέρονται στο εκεί κάστρο αλλά κανείς δεν δίνει περισσότερες πληροφορίες γι’ αυτό . Από το Δύστο ως το Κάβο Ντόρο που τοποθετούν την Αργαλιά , κανένας κάτοικος δεν γνωρίζει τόπο με αυτό το όνομα, όπως εξακρίβωσα. Ρώτησα στην Κάρυστο , στον Πλατανιστό , στο Μαρμάρι , στα Στύρα , στο Ρεούζι , στα Κοίλα , στο Σκουάσι . στο Βατήσι , στους Στουπαίους , στους Βεαρελαίους ,στον Πολυπόταμο , στο Γιανίτσι , στην Ζάρκα , στα Ρούκλια και στο Δύστο. Μόνο στο Δύστο μου ανέφερε ο μπαρμπα- Γιώργης ,που έχει το ταβερνάκι απέναντι από την Ακρόπολη του Δύστου , μια τοποθεσία με το όνομα Γαργαλιάνοι. Ο πληροφοριοδότης μου είναι ο καλύτερος κυνηγός της περιοχής και έχει πάει εκεί πολλές φορές . Όμως ούτε κάστρο , ούτε Πύργος , ούτε κανένα άλλο σχετικό στοιχείο τράβηξαν την προσοχή του . Η περιοχή βρισκόταν από την πλευρά του Αιγαίου στο μεταξύ Αλμυροποτάμου και Ζάρκων διάστημα .
Για την Αργαλιά αναρωτιέμαι αναρωτιέμαι μήπως πρόκειται για παραφθορά του τοπωνυμίου Άργουρα , μιας περιοχής όπου βρίσκεται σήμερα το χωριό Αργυρόν . Μήπως οι παλιοί χαρτογράφοι με το Αργαλιά – Acalia υποδηλώνουν την αρχαία ακρόπολη του Δύστου ή τον μεσαιωνικό πύργο της ; Γιατί μόνο αυτά τα δύο είναι κοντά στο χωριό Αργυρό…». (3)
Ο μελετητής καταλήγει, στην σελ. 396, …« Το κάστρο της Αργαλιάς που ασφαλώς είναι κάποιο άλλο , μια και τόπος Αργαλιά δεν υπάρχει στην Εύβοια».
Εικ. Μέρος του κάστρου του Δύστου.
Και τίθεται το ερώτημα πόθεν «οι Γαργαλιάνοι» της Εύβοιας;
Μια απλοϊκή απάντηση είναι , ότι κάποιος Γαργαλιανιώτης κάποια στιγμή εγκαταστάθηκε στην περιοχή του Δρύστου και έδωσε αυτός το όνομα στην εν λόγω τοποθεσία. Αυτό βεβαίως προϋποθέτει, αφ’ ενός την μακρά διαμονή του εκεί ώστε να επιβάλλει στο χρόνο της διατήρηση του τοπωνυμίου , αφ’ ετέρου να έχει ισχύ ώστε να μπορέσει να προσδιορίσει το τοπωνύμιο. Αλλά ανάλογος δεν έχει έως τώρα αναφερθεί . Ενδεχόμενο απίθανο αλλά όχι αδύνατο.
Αναζητώντας την ετυμολογία της λέξεως «αργαλιά» στην Εγκυκλοπαίδεια του Ελευθερουδάκη , ευρήκα το λήμμα «αργαλί» και αναφέρει « αργαλί ( argali) είδος αγρίου προβάτου διαιτώμενο επί των ορεινών χωρών της κεντρώας και βορείου Ασίας . Έχει ύψος 1,10 και φέρει κέρατα αποκλείνοντα προς τα πίσω Η λέξη παρήχθη από την λέξη αργά που σημαίνει κορυφή όρους» .
Μήπως τελικά ο Γαργαλιάνος ( στου Γαργαλιάνου) , είναι ο άνθρωπος που κατοικεί στη κορφή του οροπεδίου ; που κρύβεται από τους πειρατές , πίσω από τα βουνά , ώστε να μην φαίνεται από την θάλασσα.
Αλλιώς , πρέπει να αναζητήσουμε ένα άλλο συνώνυμο έποικο από την Ιταλική Χερσόνησο , που εγκαταστάθηκε στον Δύστο Ευβοίας και έδωσε το όνομά του στην εκεί περιοχή , που όμως δεν έκανε πόλη . Υπόθεση καθόλου πιθανή.
(1) Η Δύστος είναι χωριό του Δήμου Κύμης – Αλιβερίου του νομού Ευβοίας, στην πρώην επαρχία Καρυστίας. Έχει πληθυσμό 586 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Βρίσκεται κοντά στην ομώνυμη λίμνη και στα ερείπια της αρχαίας ομώνυμης πόλης.
(2)Καφηρέας ή Κάβο Ντόρο είναι ακρωτήριο της Εύβοιας το οποίο βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο του νησιού, Κάβο Ντόρος επίσης είναι η συμβατική ονομασία του νοτιοανατολικού τμήματος της γεωγραφικής περιοχής Εύβοιας,η οποία χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα.
(3) Αρχείον Ευβοϊκών Μελετών ,1935 -1975
Σαράντα χρόνια από την ίδρυση της Εταιρίας Ευβοϊκών Σπουδών
Εταιρία Ευβοϊκών Σπουδών Τόμος Κ/Αθήναι 1975. Σελ. 338 :
Οχυρώσεις στην Εύβοια , ο Θεόδωρος Ι. Σκούρας ιατρός και σπηλαιολόγος