Εξαιρετική ήταν η χθεσινοβραδινή ομιλία του δρ. Σταμάτιου Φριτζίλα, προϊσταμένου του Τμήματος Προϊστορικών και Κλασικών αρχαιοτήτων και μουσείων Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας, σχετικά με την σπουδαιότητα των αρχαιοτήτων που βρίσκονται στη Νήσο Πρώτη.
Η ομιλία διοργανώθηκε από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Πύργου Τριφυλίας «Η Αγία Παρασκευή» και συγκέντρωσε πλήθος ακροατών στην Μπρίσκειο Δημοτική Βιβλιοθήκη των Γαργαλιάνων.
Πριν την έναρξη της ομιλίας η Πρόεδρος του Συλλόγου κα. Έφη Σερέτη – Γαλάνη απηύθυνε σύντομο χαιρετισμό ενώ αναφέρθηκε στο πλούσιο βιογραφικό του ομιλητή. Στη συνέχεια ο κ. Φριτζίλας αφού καλωσόρισε το κοινό, εξέφρασε τις θερμές ευχαριστίες του προς όλους όσους βοήθησαν προκειμένου να πραγματοποιηθεί η ομιλία.
Ξεκινώντας την ομιλία του για τη Νήσο Πρώτη ο κ. Φριτζίλας είπε πως πρόκειται για έναν από τους αρχαιολογικούς χώρους της Τριφυλίας, όπου ομολογουμένως είχε ιδιαίτερη λάμψη, παρουσιάζοντας αναλυτικά τις αρχαιότητες του νησιού. Αναφέρθηκε στην γεωγραφική θέση της Πρώτης, τις διαστάσεις της αλλά και την μορφολογία της.
Σημείωσε πως η προϊστορική κατοίκηση των σπηλαίων φαίνεται από διάσπαρτα λίθινα εργαλεία τα οποία έχουν βρεθεί.
Το όνομα Πρώτη προήλθε από το γεγονός ότι είναι το πρώτο νησί που συναντά κάποιος πλησιάζοντας την Πελοπόννησο από τα δυτικά.
Στους νεότερους χρόνους και στους ναυτικούς χάρτες η Νήσος Πρώτη αναφέρεται και με άλλες ονομασίες.
Αναφορές από Θουκυδίδη και Στράβων ως Πρωτή
Η νήσος Πρώτη μνημονεύεται από τον Θουκυδίδη γιατί εκεί στάθμευσε προσωρινά, λόγω τρικυμίας, ο αθηναϊκός στόλος του Δημοσθένη, επανακάμπτοντας από την Ζάκυνθο και συνεχίζοντας προς την Πύλο, όπου πλησίον αυτής, στη νήσο Σφακτηρία, πολιόρκησε τους συγκεντρωμένους εκεί Σπαρτιάτες. Η οχύρωση του νησιού φαίνεται πως έχει γίνει από τους Αθηναίους.
Πειρατές
Αναφορά έγινε και για την παρουσία των πειρατών στο νησί, ιδιαίτερα στα χρόνια της ακμής της πειρατείας, όπου την Πρώτη είχε σαν ορμητήριο του ο Μανιάτης κουρσάρος Κατούλιας αλλά και το θωρηκτό “Σπέτσες” προσορμίστηκε εκεί το 1899, για να σωθεί από την τρικυμία που μαινόταν στο Ιόνιο πέλαγος.
Εὔπλοιαν… οι ευχές στο Γραμμένο
Ειδική αναφορά έκανε ο δρ. Φριτζίλας στις σκαλιστές επιγραφές ευπλοίας μετακλασικής, ρωμαϊκής και Βυζαντινής εποχής που υπάρχουν στη θέση “Γραμμένο”.
Μερικές απ’ αυτές:
“Εύπλοια τώ Ει…νέω τω Έφεσίω τω Έρμη θεώ”. “Ευπλοιά σοι εύτυχή(ς) Διόσκουροι Σμυρναίοι”. “Ευπλοιά σοι ευτυχή αυρά(ν) ην φέρω ήμΐν”.
Οι επιγραφές αυτές εκφράζουν ευχές των, κατά διαφόρων εποχών, ναυτιλλομένων που καταφεύγανε με τα καράβια τους στον ορμίσκο του νησιού για να σωθούν από την τρικυμία και εύχονταν στους θεούς να τους χαρίσουν ευπλοία κατά το υπόλοιπο ταξίδι τους.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν φαίνεται πως το νησί αποτελούσε ενδιάμεσο σταθμό για τους ναυτικούς της εποχής από πολλές πόλεις του Αιγαίου αλλά και τα παράλια της Μικράς Ασίας. Η Έφεσος, η Σμύρνη και η Μίλητος παρουσιάζουν το μεγαλύτερο ποσοστό διελεύσεων από το νησί, ενώ ακολουθούν η Αθήνα, τα Μέγαρα κ.α.
Ο κ. Φριτζίλας τόνισε πως θα πρέπει να γίνουν πολλά πράγματα για την ανάδειξή των αρχαιοτήτων, τονίζοντας το γεγονός πως όταν ένας χώρος μένει ακήρυχτος (αρχαιολογικά) είναι ευάλωτος σε οποιαδήποτε επιχειρηματική δραστηριότητα. Οι σύγχρονες αρχές ανάδειξης ενός αρχαιολογικού χώρου και διαχείρισης ενός μνημείου ως κοινωνικού αγαθού έγκειται στο γεγονός πως οι αρχαιότητες θα πρέπει να αποδίδονται εμμέσως ως αγαθό στην κοινωνία.
Τέλος, ανέφερε πως το νησί χρειάζεται να γίνει επισκέψιμος και αναγνωρίσιμος αρχαιολογικός προορισμός. Ανάμεσα στις κύριες δράσεις που μπορούν να γίνουν για την ανάδειξή του είναι οι τεταμένες αποψιλώσεις από την πυκνή βλάστηση και συντήρηση η στερέωση των μνημειακών καταλοίπων, ζητώντας ταυτόχρονα να ληφθεί μεριμνά για τις επιθαλάσσιες επιγραφές και τις ενάλιες αρχαιότητες της περιοχής.
