Αναζητώντας τα Προϊστορικά Ιερά της Τριφυλίας

Η εμφάνιση των Μινύων στην Τριφυλία και η ίδρυση της περίφημης “εξάπολης” πιθανόν να διαδέχεται το Μυκηναϊκό Βασίλειο του Νέστορος. Τα μεγάλα κέντρα της Μυκηναϊκής εποχής στην Τριφυλία ( Κλειδί, Κακόβατος και Περιστεριά) δείχνουν να εγκαταλείπονται γύρω στο -1400, γεγονός που ίσως συνδέετε με την εμφάνιση των Μινύων στην περιοχή.
Το χάλκινο λατρευτικό άγαλμα του ιερού του Ποσειδώνα, που παρίστανε άντρα χωρίς γένεια και τα δυο χέρια στηριγμένα σε δόρυ, ο Παυσανίας βρήκε και περιέγραψε στην αγορά της Ήλιδας, το οποίο όπως του ανέφεραν, είχε μεταφερθεί από το Σαμικό.
Ενδιαφέρουσα είναι η πληροφορία που μας δίνει ότι με πυρήνα την λατρεία σε αυτό το ιερό κηρυσσόταν και η ‘Σαμία’ Εκεχειρία, όπως την ονομάζει. Το ιερό του “Σαμιακού Ποσειδίου” αναφέρει πως ήταν το σημαντικότερο της περιοχής και περιβαλλόταν από άλσος από αγριελιές.
Η συνέχιση της λατρείας του Ποσειδώνα στο Ιερό του Σαμικού από την Προϊστορική Μυκηναϊκή εποχή των Νειλήδων στην ιστορική εποχή και την Μινυακή εξάπολη δείχνει την ιστορική συνέχεια των Ελλήνων μέσω των αιώνων και στην συγκεκριμένη περίπτωση το Ομόθρησκον.

Η Αρχαιολογική έρευνα:

 Το ιερό του Ποσειδώνα απείχε, σύμφωνα με τον Στράβωνα, εκατό στάδια από το Λέπρεο, και άλλα εκατό από το “Άννιο”, που πιθανότατα ταυτίζετε με τον Αλφειό ποταμό. Με βάση λοιπόν τις αρχαίες πηγές το Ιερό τοποθετείτε στην Προϊστορική πόλη που υπάρχει στην θέση κλειδί στο Κάτω Σαμικό. Το ιερό είχε αναζητηθεί παλαιότερα από τους αρχαιολόγους, χωρίς επιτυχία, στην παραλία του Σαμικού.
Ωστόσο ένα πολύ ενδιαφέρον εύρημα του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου ίσως αλλάζει τα δεδομένα. Συγκεκριμένα δυτικά από την Προϊστορική ακρόπολη και σε κοντινή απόσταση από την θάλασσα βρέθηκαν μεγάλα τμήματα θεμελίων που πιθανόν να ανήκουν στο περίφημο ιερό του Ποσειδώνος.

Τμήματα των μεγάλων θεμελίων που βρέθηκαν κοντά στην παραλία του Σαμικού και πιθανότατα ταυτίζονται με το ιερό του Ποσειδώνα

Δυστυχώς οι έρευνες των Γερμανών ήταν περιορισμένες. Για να υπάρξει ταύτιση του σημαντικού αυτού Προϊστορικού ευρήματος είναι απαραίτητο να γίνει συστηματική έρευνα από την αρχαιολογική υπηρεσία.

Σχετικοί σύνδεσμοι:
Σαμία Τριφυλία: Προϊστορικός οικισμός, Νεκροταφείο και Βωμοί
Ο Μυκηναϊκός Κακόβατος και η Τριφυλιακή Πύλος
Ανήλιο Τριφυλία: Ένα σημαντικό κέντρο στους Προϊστορικούς και Ιστορικούς χρόνους

Το Ιερό των χθόνιων Θεών στο όρος Μίνθη

Μίνθη και Άδης
Η Μίνθη, κόρη του Κωκυτού, ήταν μια από τις Ναϊάδες νύμφες που ζούσαν στην Τριφυλία. Η ομορφιά της δεν πέρασε απαρατήρητη από τον Πλούτωνα-Άδη, ο οποίος την έκανε ερωμένη του. Μάλιστα, η νύμφη καυχήθηκε κάποτε οτι είναι πιο όμορφη από την σύζυγο του Άδη, την γνωστή Περσεφόνη. Η βασίλισσα του Κάτω Κόσμου, όταν αντιλήφθηκε τις σχέσεις του άντρα της με την Μίνθη, παραπονέθηκε σχετικά στην μητέρα της θεά- Δήμητρα. Η τιμωρία της θεάς ήταν άμεση: μεταμόρφωσε την νύμφη στο ομώνυμο αρωματικό φυτό Μίνθη (Μέντα). Κατά μια άλλη εκδοχή, η ίδια η Περσεφόνη πάτησε με το πόδι της της άτυχη Μίνθη και από την σκόνη του συνθλιμμένου σώματός της, ο Πλούτωνας έκανε να φυτρώσει μια αρωματική μέντα.

Το όρος Μίνθη (Βουνούκα)
Ο Στράβωνας στα Γεωγραφικά βιβλίο Η κεφ.14 αναφέρει ότι κοντά στην Πύλο πρός τα ανατολικά, είναι το όρος Μίνθη. Υπάρχει ακόμα πλησίον του όρους ιερό του Πλούτωνος πολύ σεβαστό, καθώς και άλσος αφιερωμένο στην Δήμητρα. Να αναφέρουμε ότι ο Στράβων αναφέρετε στην λεγόμενη Τριφυλιακή Πύλο την οποία θεωρεί ως την Ομηρική Πύλο, την πρωτεύουσα του Βασιλείου του Νέστορα. Η Τριφυλιακή Πύλος ταυτίζετε με την σπουδαία Μυκηναϊκή θέση που έχει ανασκαφεί στον Κακόβατου αλλά και το γειτονικό Ανήλιο.

 Το όρος της Μίνθης ταυτίζετε από τους περισσότερους με το όρος Βουνούκα ή Βαβνούκα με υψόμετρο 1222 μέτρα στα νότια του ομώνυμου χωριού και 10 χιλιόμετρα ανατολικά του Κακοβάτου.

Το όρος Μίνθη (Βουνάκα). Από την κορυφή μπορεί κανείς να εποπτεύσει την Τριφυλία στα δυτικά, την Γορτυνία της Αρκαδίας στα ανατολικά αλλά και βόρεια μέχρι την Αχαϊα

Ο ποταμός Διάγων:
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ποταμός Διάγων που ρέει στην περιοχή.

Ο ποταμός Διάγων ταυτίζεται από πολλούς με τον Αχέρωντα που ο Γεωγράφος Στράβων (βιβλίο Η΄ κεφ.15) αναφέρει ότι  ονομάστηκε αναλόγως προς τον ποταμό του Άδη και τον οποίο συνδέει με την λατρεία των ιερών της Δήμητρας, της Περσεφόνης και του Άδη που βρίσκονταν στην περιοχή και τύχαιναν μεγάλου σεβασμού.

 Ο Διάγων ποταμός πηγάζει από το όρος της Μίνθης και εκβάλλει στον Αλφειό ποταμό ενώ η ετυμολογία του ονόματός του θα μπορούσε επίσης να συνδεθεί με την λατρεία των Χθόνιων Θεοτήτων αφού Δι- άγω ετυμολογικά σημαίνει “οδηγώ δια μέσου (ή υπεράνω) τινός είς το απέναντι μέρος, διαπερώ, μεταβιβάζω, μεταφέρω, εις το απέναντι μέρος.” (Ι Σταματάκου: Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης)

Το Προϊστορικό Νεκρομαντείο: 
Εκτός από τις περιγραφές του Στράβωνα και τα ποτάμια της περιοχής ένας πάρα πολύ σημαντικός αρχαιολογικός χώρος έρχεται να επιβεβαιώσει την λατρεία των λεγόμενων Χθόνιων Θεοτήτων στην ορεινή αυτή περιοχή της ανατολικής Τριφυλίας.
Στο χωρίο Παλαιόκαστρο της επαρχίας Γορτυνίας Αρκαδίας , δίπλα στις όχθες του Αλφειού και σε απόσταση 17 χιλιομέτρων από το βουνό της Μίνθης έχει ανασκαφεί εκτεταμένο νεκροταφείο με 500 τάφους της Μυκηναϊκής εποχής. Εντός του νεκροταφείου βρέθηκε μία κατασκευή λατρευτικού και τελετουργικού σκοπού η οποία θεωρείται ότι χρησίμευε ως Νεκρομαντείο των Μυκηναϊκών χρόνων, -1600 έως -1200.

Το Νεκρομαντείο αυτό είναι το μοναδικό της Μυκηναϊκής εποχής που έχει βρεθεί και θεωρείται ως το αρχαιότερο της Ελλάδας.
Κατά μία άποψη το πανάρχαιο αυτό Νεκρομαντείο ταυτίζετε με αυτό που περιγράφετε στην Λ’ ραψωδία της Οδύσσειας. Τα αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν ότι ήταν μεγάλο θρησκευτικό κέντρο για 3000 χρόνια και η σημασία του είναι τεράστια.

Περισσότερα για τον αρχαιολογικό χώρου στο Παλιόκαστρο:
Η Ομηρική Φηρή και το Μυκηναϊκό Νεκρομαντείο

Η αρχαιολογική εύρενα:
Στην κορυφή του όρους Μίνθης (υψομ.1221 μ.) ανακαλύφθηκαν, από κλιμάκιο του Γερμανικό Αρχαιολογικού Ινστιτούτου το 2010, τα θεμέλια ενός αρκετά μεγάλο κτίσματος, 8×8 μέτρων. Πρόκειται για μεγάλο βωμό ή Ιερό που από την λιθοδομή κατατάσσεται στους Προϊστορικούς χρόνους. Μέρος του Ιερού καλύπτεται από τα ερείπια ενός μικρού Βυζαντινού ναϊσκου, του “προφήτη” Ηλία. Οι Γερμανοί αναφέρουν ότι κεραμικά ή άλλα ευρήματα δεν βρέθηκαν που να μπορούσαν να βοηθήσουν στην ακριβέστερη χρονολόγηση του προϊστορικού Ιερού.
Βάση λοιπόν των περιγραφών του Στράβωνα, των τοπωνυμίων που διατηρούνται μέχρι σήμερα αλλά και την ύπαρξη του Προϊστορικό Νεκρομαντείο σε κοντινή απόσταση είναι πάρα πολύ πιθανόν το “Ιερό Κορυφής” στό όρος της Μίνθης να είναι το περίφημο Ιερό του Θεού Άδη- Πλούτωνα.

 

Όρος Μίνθη: Τα θεμέλια 8χ8 που αποδίδονται σε μεγάλο Προϊστορικό Ιερό, πιθανόν του Πλούτωνα.

Ο Βυζαντινός ναϊσκος του προφήτη Ηλεία που έχει χτιστεί πάνω στο πανάρχαιο ιερό.

Βιβλιογραφία και παραπομπές: 
Στράβωνος: ¨Γεωγραφικά”, εκδόσεις Πάπυρος
Παυσανία: ¨Ελλάδος Περιήγησις”, εκδόσεις Πάπυρος
Ο ιστότοπος: Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αθηνών

ΠΗΓΗ: Αριστομένης ο Μεσσήνιος