Από τα «Τετράδια ιστορίας» του Παναγιώτη Α. Κατσίβελα , Ιατρού .
Η ελιά και το παραγόμενο λάδι στην περιοχή μας είναι αλληλένδετο με την επιβίωση των κατοίκων της , πολλές φορές και της προόδου της . Γυρνάμε πίσω στο χρόνο , την περίοδο της κυριαρχίας της σταφίδας , που η ελιά και το λάδι δεν ήταν παρά μόνο ένα συμπληρωματικό εισόδημα .
Το 1882 είναι μια πολύ δύσκολη οικονομικά χρονιά για την χώρα μας, ένα χρόνο δε μετά , τον Δεκέμβριο του 1883 , θα επέλθει η χρεωκοπία , επί κυβερνήσεως Χ. Τρικούπη και το ιστορικό «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν »
Το απόσπασμα αυτό είναι προδημοσίευση από το νέο έργο μου «Η Άγνωστη Ιστορία των Γαργαλιάνων και της Τριφυλίας 1830 -1900» , αφιερωματικό στους παραγωγούς μας που αυτή την περίοδο ζουν στους ρυθμούς ράβδου .
Ο τύπος την περίοδο αυτή παρουσιάζει έντονο το ενδιαφέρον του για την αγροτική οικονομία . Η Παλιγγενεσία , αριθ. φυλ. 5539 , 8 Δεκεμβρίου 1882 φιλοξενεί το ακόλουθο άρθρο και μάλιστα στην πρώτη σελίδα της . Είναι δε , μια εξαιρετική περιγραφή της ελαιοκαλλιέργειας και της οικονομικής αποτίμησής της , στην αναφερόμενη εποχή . Λεπτομέρειες που παραμένουν επίκαιρες , όσο ποτέ !
Ελαιών
«Πλησιάζομε εις το πέρας της συλλογής του ελαιοκάρπου , γενομένης μεθ΄ όλης της δραστηριότητας . Μικρόν δε μέρος αυτού προς συλλογή εναπομένει . Η έκθλιψη στα ελαιοτριβεία αυτού εξακολουθεί . Εκ ταύτης όμως παρατηρήθηκε , ότι δεν εξάγεται τόσον έλαιο , όσο άλλοτε , καθ΄ ότι ενώ άλλοτε 100 οκάδες ελαιοκάρπου παρήγαγαν περί τας 25 οκάδες ελαίου , ήδη παράγουν περί τας 20 , ήτοι επί λιγότερο 5 τοις 100.
Η τιμή του ελαίου , τρέχει κατά τα μέρη αυτά , και άνευ ζητήσεως , αντί 85-90 λεπτών κατ’ οκά ως εξάγεται επί των ελαιοτριβείων καθαρόν περί την δραχμή. Πόσον εξευτελίσθηκε το προϊόν τούτο ! άλλοτε ετιμάτο αντί 1κ ½ -2 δραχ. κατ’ οκά , ότε η δραχμή είχε τριπλάσια περίπου δύναμη της σημερινής , ήδη τιμάται μόλις περί την δραχμή , την κατά τα 2/3 μείωση της αξίας της . Καθ΄ ότι άλλοτε έδιδε κάποιος στον εργάτη δ΄ ημερομίσθιο μία δραχμή , σήμερον δίδει τουλάχιστον τρείς .Μεγάλως όμως εις τούτο συνετέλεσα και η τριπλάσια περίπου υπερτίμηση , όλων των χρειωδών ( αναγκαίων )του βίου .
Αλλά εκτός τούτου ο ελαιοκτήμων συνήθως παραχωρεί την συλλογή του ελαιόκαρπου εις άλλους , επί τον όρο του, να διανέμουν τον συλλεγόμενο καρπό εις δύο συνήθως , ίσα μερίδια . Κατά δε την συλλογή ο ελαιοσυλλέκτης ουδόλως φειδόμενος του ελαιόδεντρου , καθ΄ ότι ξένου , κτυπά αυτό ανηλεώς δι΄ επιμήκεων (μακρών) ράβδων , ραβδίζων ούτω και θραύων τους βλαστούς . Ούτως δε μετά εν , και συνήθως δύο και τρία έτη , πρέπει να περιμένει ο ιδιοκτήτης νέα ευφορία επί των ελαιόδενδρων του .
Εξετάσομε ήδη και τα ενταύθα κέρδη αυτού , κατά την γενομένη εις το ελαιοτριβείο έκθλιψη του ελαιοκάρπου , ο ιδιοκτήτης ελαιοκτήμων οφείλει να τροφοδοτεί τους ελαιοτρίβες , πολυφάγους συνήθως όντας , ως εκ της βραχείας εργασίας . Εκ δε του εκθλιβόμενου ελαίου λαμβάνουν ως δικαιώματα , το μεν ελαιοτριβείο 12 τ %, προσθέτως δε και ½ κατά την λήψη του δικαιώματος τούτου , ένεκεν της υπερχειλίσεως της λίτρας ( μέτρου 5 οκάδων ) κλπ. ήτοι 12 κ ½ , το δε δημόσιο 10 κ ½ και ο δήμος 2 , ήτοι εν όλω 25τ% , ήδη υπολογίσατε και την τροφοδοσία των ελαιοτριβέων . Τι μένει ; Το ½ της όλης παραγωγής του καρπού λαμβάνει ο ελαιοσυλλέκτης , το ¼ δίνεται κατά την έκθλιψη δια δικαιώματα και 1/10 αναλογεί για τροφοδοσία των ελαιοτριβών ώστε έχομε ½ + ¼+ 1/10 = 68 /80 δηλ. επί 80 οκάδων δίνονται δι΄ όλα ταύτα 68 ήτοι μένουν στον ιδιοκτήτη οκάδες 12 , η εξ αναλογίας επί 100 οκάδων , εκκαθαρίζει να απομένει στον ιδιοκτήτη 15!
Παραλείπω τα έξοδα της καλλιέργειας του ελαιώνα , ήτοι της αροτριώσης , εκκαθαρίσεως των ελαιόδενδρων κτλ. τα οποία συνήθως γίνονται ουχί μόνον κατά το εύφορο έτος αλλά και κατ’ αυτά τα άφορα .
Τούτου δε ένεκεν έχομε και ημείς ενταύθα , ως και εις τις λοιπές σταφιδοφόρους επαρχίες , κατ΄ έτος εκριζώσεις πολυπληθών ελαιώνων , μεταβαλλόμενων κατά προτίμηση εις σταφίδες και αμπέλους . Ως εκ τούτου και η πόλη ημών , θα παράγει εφέτος περί τας 5000 βαρέλας ελαίου , υπολογισμένης εκάστης αντί 48 οκάδων(*) , ενώ άλλοτε εν ευφορία παρήγε περί τας 6000».
Η παραγωγή για την πόλη των Γαργαλιάνων αναμενόταν σε 307,68 τόνους λάδι !.
(*)Στην Ελλάδα, η οκά αντιστοιχούσε σε 1282 γραμμάρια και το δράμι σε 3,205 γραμμάρια και παρέμεινε σε παράλληλη χρήση με τις μονάδες του μετρικού συστήματος, οι οποίες είχαν υιοθετηθεί από το 1876.