Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παρουσιάζουν τακτικά αλγοριθμικά επιλεγμένο περιεχόμενο που συχνά περιγράφεται ως «για εσάς» («for you»), υπονοώντας εμμέσως ότι το επιμελημένο περιεχόμενο δεν είναι μόνο «για εσάς» αλλά είναι και «για εσάς» – ένας καθρέφτης που αντανακλά σημαντικά το άτομο που είστε.
Όλοι οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης εκτίθενται σε αυτά τα σήματα, αλλά οι ερευνητές κατανοούν ότι οι έφηβοι βρίσκονται σε ένα ιδιαίτερα εύπλαστο στάδιο κατά τη διαμόρφωση της προσωπικής ταυτότητας. Οι μελετητές, σύμφωνα με το The Conversation, έχουν αρχίσει να καταδεικνύουν ότι η τεχνολογία έχει επιπτώσεις που διαμορφώνουν τη νέα γενιά, όχι μόνο στον τρόπο με τον οποίο επηρεάζει τις πολιτιστικές απόψεις, τη συμπεριφορά και την ιδιωτική ζωή, αλλά και στον τρόπο με τον οποίο μπορεί να διαμορφώσει την προσωπικότητα όσων έχουν μεγαλώσει με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Η επικράτηση του μηνύματος «για εσάς» εγείρει σημαντικά ερωτήματα σχετικά με τον αντίκτυπο αυτών των αλγορίθμων στον τρόπο με τον οποίο οι έφηβοι αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους και βλέπουν τον κόσμο, καθώς και τη διακριτική διάβρωση της ιδιωτικής τους ζωής, την οποία φαίνεται αποδέχονται.
Στους εφήβους αρέσει η αλγοριθμική αντανάκλασή τους
Εμπνευσμένοι από αυτά τα ερωτήματα, οι John Seberger και Afsaneh Razi του Πανεπιστημίου Drexel και η Nora McDonald του Πανεπιστημίου George Mason University αναρωτήθηκαν: Πώς οι έφηβοι πλοηγούνται σε αυτό το αλγοριθμικά παραγόμενο περιβάλλον και πώς αναγνωρίζουν τον εαυτό τους στον καθρέφτη που παρουσιάζεται;
Στην ποιοτική μελέτη συνεντεύξεων με έφηβους από 13 έως 17 ετών, διαπιστώθηκε ότι το εξατομικευμένο αλγοριθμικό περιεχόμενο φαίνεται να παρουσιάζει αυτό που οι έφηβοι ερμηνεύουν ως αξιόπιστο είδωλο του εαυτού τους και ότι τους αρέσει να βλέπουν αυτό το είδωλο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι έφηβοι με τους οποίους μίλησαν οι επιστήμονες, λένε ότι προτιμούν ένα μέσο κοινωνικής δικτύωσης πλήρως προσαρμοσμένο γι’ αυτούς, που απεικονίζει αυτό με το οποίο συμφωνούν, αυτό που θέλουν να βλέπουν και, συνεπώς, αυτό που είναι.
Αποδεικνύεται ότι οι έφηβοι που ρωτήθηκαν, πιστεύουν ότι οι αλγόριθμοι των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπως ο αλγόριθμος του TikTok, έχουν γίνει τόσο καλοί που θεωρούν ότι οι αντανακλάσεις του εαυτού τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι αρκετά ακριβείς. Σε τέτοιο βαθμό που οι έφηβοι σπεύδουν να αποδώσουν τις ασυμφωνίες του περιεχομένου με την αυτοεικόνα τους ως ανωμαλίες – για παράδειγμα, ως αποτέλεσμα ακούσιας εμπλοκής με περιεχόμενο του παρελθόντος ή απλώς ως δυσλειτουργία.
Όταν το εξατομικευμένο περιεχόμενο δεν είναι ευχάριστο ή δεν συνάδει με την αυτοεικόνα τους, οι έφηβοι που ρωτήθηκαν, απάντησαν ότι το προσπερνούν, ελπίζοντας να μην το ξαναδούν ποτέ. Ακόμα και όταν αυτές οι αντιληπτές ανωμαλίες παίρνουν τη μορφή ακραία υπερμαζικού ή «δυσάρεστου» περιεχομένου, οι έφηβοι δεν το αποδίδουν σε κάτι συγκεκριμένο για τον εαυτό τους, ούτε ισχυρίζονται ότι αναζητούν εξήγηση στις δικές τους συμπεριφορές. Σύμφωνα με τους εφήβους που συμμετείχαν στις συνεντεύξεις των ερευνητών, ο καθρέφτης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν τους κάνει πιο αυτοκριτικούς ή δεν αμφισβητεί την αίσθηση του εαυτού τους.
Κάτι που εξέπληξε τους επιστήμονες, ήταν ότι, ενώ οι έφηβοι γνώριζαν ότι αυτό που βλέπουν στο «για εσάς» είναι προϊόν των συνήθειών τους στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, αγνοούν σε μεγάλο βαθμό ή αδιαφορούν ότι τα δεδομένα που καταγράφονται σε διάφορες εφαρμογές, συμβάλλουν σε αυτή την εικόνα του εαυτού τους.
Διαμόρφωση ταυτότητας
Η έρευνα για την ταυτότητα έχει διανύσει μεγάλη απόσταση από τότε που ο κοινωνιολόγος, Erving Goffman, πρότεινε την «παρουσίαση του εαυτού» το 1959. Ο ίδιος υποστήριξε ότι οι άνθρωποι διαχειρίζονται την ταυτότητά τους μέσω της κοινωνικής απόδοσης για να διατηρήσουν την ισορροπία μεταξύ αυτού που νομίζουν ότι είναι και του πώς τους αντιλαμβάνονται οι άλλοι.
Όταν ο Erving Goffman πρότεινε για πρώτη φορά τη θεωρία του, δεν υπήρχε καμία διεπαφή με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Έτσι, οι άνθρωποι ήταν υποχρεωμένοι να δημιουργήσουν τη δική τους εικόνα, η οποία προερχόταν από πολλαπλές πηγές, συναντήσεις και εντυπώσεις. Τα τελευταία χρόνια, οι αλγόριθμοι συστάσεων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν εισέλθει σε μια τριπλή διαπραγμάτευση μεταξύ του εαυτού, του κοινού και του αλγορίθμου των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Η ροή «για εσάς» δημιουργεί έναν ιδιωτικό – δημόσιο χώρο μέσω του οποίου οι έφηβοι μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτό που θεωρούν ότι είναι ένα – σε μεγάλο βαθμό – ακριβές τεστ της αυτοεικόνας τους. Ταυτόχρονα, λένε ότι μπορούν εύκολα να το αγνοήσουν αν φαίνεται να διαφωνεί με αυτή την αυτοεικόνα.
Μάλιστα, το σύμφωνο που συνάπτουν οι έφηβοι με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ανταλλάσσοντας προσωπικά δεδομένα και παραιτούμενοι από την ιδιωτική τους ζωή για να εξασφαλίσουν πρόσβαση σε αυτόν τον αλγοριθμικό καθρέφτη, τους φαίνεται σαν μια καλή συμφωνία. Παρουσιάζουν τους εαυτούς τους ως σίγουρους ότι είναι σε θέση να αποσιωπήσουν ή να προσπεράσουν το συνιστώμενο περιεχόμενο που φαίνεται να έρχεται σε αντίθεση με την αίσθηση του εαυτού τους, αλλά η έρευνα δείχνει το αντίθετο.
Έχουν, μάλιστα, αποδειχθεί ιδιαίτερα ευάλωτοι στη διαστρέβλωση της εικόνας του εαυτού τους και σε άλλα προβλήματα ψυχικής υγείας με βάση αλγόριθμους των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που έχουν σχεδιαστεί ρητά για να δημιουργούν και να ανταμείβουν υπερευαισθησίες, εμμονές και δυσμορφία – μια διαταραχή της ψυχικής υγείας κατά την οποία οι άνθρωποι εμμένουν στην εμφάνισή τους.
Λαμβάνοντας υπόψη όσα γνωρίζουν οι ερευνητές για τον εγκέφαλο των εφήβων και αυτό το στάδιο της κοινωνικής ανάπτυξης, αλλά και λαμβάνοντας υπόψη όσα εύλογα μπορεί να υποθέσει κανείς σχετικά με την παραμόρφωση της εικόνας του εαυτού με βάση την κοινωνική ανατροφοδότηση, οι έφηβοι κάνουν λάθος να πιστεύουν ότι μπορούν να ξεφύγουν από τους κινδύνους των αλγορίθμων για την αυτοεικόνα.
