Ο Λ. Κατσώνης και οι Γαργαλιάνοι (Μέρος Α΄)

Από τα « Τετράδια Ιστορίας» , του Παναγιώτη Α. Κατσίβελα, ιατρού.

Μετά τον άδοξο για τους σκλαβωμένους Έλληνες , τέλος , του 1^ου Ρωσο-τουρκικού πολέμου (1768-1774) , γνωστό μας και ως Ορλωφικά μεγάλο μέρος των επαναστατών ακολούθησε τους Ρώσους , παρά την εγκατάλειψη απ’ αυτούς.

Οι ελληνικές χερσαίες και ναυτικές δυνάμεις, που είχαν συμμετάσχει δραστήρια στον Α΄ πόλεμο επί αυτοκράτειρας Αικατερίνης Β΄ μετά τη μετοικεσία τους στη Ρωσία, χρησιμοποιήθηκαν από τις ρωσικές πολιτικές και διοικητικές αρχές , ως οργανωμένη στρατιωτική δύναμη, η οποία συνεισέφερε τα μέγιστα για την ολοκλήρωση της κατάκτησης της Κριμαίας από τους Ρώσους.

Εικ. Υπαξιωματικός και μέλος του πρώτου ελληνικού τάγματος πεζικού (1779 – 1796).

Οι δυνάμεις του Ελληνικού Συντάγματος Πεζικού , που το 1797 μετονομάστηκε σε «Ελληνικό Τάγμα της Μπαλακλάβα» , συνέβαλαν στην οριστική εκδίωξη των Οθωμανών από την περιοχή και κατέστειλαν την αντιρωσική εξέγερση των Τατάρων (1777-1778), που υποκινήθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Ο Β΄ Ρωσοτουρκικός πόλεμος , άρχισε το 1787 και τελείωσε το 1792, με τους Ρώσους και τους Αυστριακούς από την μια πλευρά, και τους Τούρκους από την άλλη. Αιτία του πολέμου ήταν η προσπάθεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να ανακαταλάβει τα εδάφη (Κριμαία) που είχε χάσει . Ο πόλεμος τελείωσε με ήττα των Τούρκων και με την υπογραφή της Συνθήκης του Ιάσιου , τον Ιανουάριο του 1792.

Δύο Γαργαλιανιώτες , ο καπετάν Δημήτριος Αλεξόπουλος και ο μαγγιώρος( ταγματάρχης) Ιωάννης Ανδριανόπουλος επανεμφανίζονται σε κορυφαία για την πατρίδα γεγονότα , δίπλα στον Λ. Κατσώνη. Το θέμα μας, θα παρουσιασθεί σε δύο συνέχειες.

Ο στρατηγός πρίγκιπας Ποτέμκιν προκειμένου να διασπάσει τον Οθωμανικό στόλο , ώστε να μην τον αντιμετωπίσει ως ενιαία δύναμη και ισχυρό στην Μαύρη Θάλασσα , δημιουργεί ένα δεύτερο ρωσικό στόλο στο Αρχιπέλαγος , και προς τούτο δίνει εντολή στον Λ. Κατσώνη, δεδομένων των ικανοτήτων του , που έχει αναδείξει στα προηγούμενα ιστορικά γεγονότα.

Ο Λάμπρος Κατσώνης .

«Κατά τον Ιανουάριο του 1788 ήλθεν εις Τεργέστην ο εν τη ρωσική υπηρεσία Λοκρο-Βοιωτός Λάμπρος Κατσώνης και δια των εισφορών των Ελλήνων αγοράσας ένα αμερικάνικο καταδρομικό είκοσι εξ πυροβόλων και Αθηνάν της Άρκτου ονομάσας , αποπλεύσας μετά του επίλοιπου στολίσκου , αποκλειστικώς δαπάνη των Ελλήνων εξοπλισθέντος και κατελθών εις Αιγαίο ήρχισεν τας κατά των Τούρκων περιλάλητους αυτού καταδρομάς». (1)

Ο Δημήτριος Αλεξόπουλος ή Σκυλοδήμας .

Ο Δημήτριος Αλεξόπουλος ήταν από τους Γαργαλιάνους , όπως βεβαιώνει η Αλεξάνδρα Κραντονέλλη Δ.Φ. στο μνημειώδες έργο της , η «Ελληνική Πειρατεία και Κούρσος τον ΙΗ΄ αιώνα και μέχρι την Ελληνική Επανάσταση, Εστία 1998 , σελ. 143 όπου χαρακτηριστικά γράφει: .. « ..κανείς από τους καπετάνιους δεν είναι κεφαλονίτης . Ο Μουστάκης ήταν σπετσιώτης , ο Ψαρρός μυκονιάτης , από Αλεξόπουλος από τους Γαργαλιάνους και ο Λειβαδίτης από το Γαλαξείδι ..,» ( με παραπομπή : προξενικά αρχεία Ζακύνθου , σειρά ANF. Aff. Etr. BI 1187, φ. 328 -32)

Στις 22 Σεπτεμβρίου /4 Οκτωβρίου 1833 ο βασιλεύς Όθωνας επισκέπτεται τους Γαργαλιάνους , όπως αναφέρει ο Ρήγας Παλαμήδης στον « Οδοιπορικό» και φιλοξενήθηκε στο σπίτι του Δονύσιου Σκυλοδήμα. Πλην όμως αυτό το επώνυμο ουδέποτε υπήρξε στους Γαργαλιάνους . Στο « Η Άγνωστη ιστορία των Γαργαλιάνων 1829-1900» υπεστήριξα ότι το «Σκυλοδήμας» πρέπει να αποδοθεί σε παρατσούκλι και ότι ο Όθωνας το 1833 επισκέφθηκε το σπίτι του προεστού και δημογέροντα των Γαργαλιάνων, Διονύσιου Αλεξόπουλου . Έτσι και αποδεικνύεται. Γίνεται προφανές , ότι το παρατσούκλι « Σκυλοδήμας» πρέπει να αποδοθεί στον Δημήτριο Αλεξόπουλο , πρόγονο του Διονυσίου Αλεξόπουλου.

Ο Δημήτριος Αλεξόπουλος υπήρξε ένας από τους πιο διακεκριμένους «Λαμπρινούς». Οι «Λαμπρινοί» ένα νέο σώμα στην Ελληνική Ναυτοσύνη.

Είναι γεγονός αξιοθαύμαστο, να ξεκινάει ένα παλικαρόπουλο από μια

στεριανή περιοχή, να παλεύει με όλων των ειδών τις αντιξοότητες και να βγαίνει νικητής: Θαλασσόλυκος, Ναυμάχος, ηρωικός αξιωματικός, δημιουργός μιας ξεχωριστής Δύναμης, πρωτόγνωρης ακόμα και για την εποχή του.

Ο Λ. Κατσώνης μέσα από τη φωτιά της μάχης του Ιερού Αγώνα, συγκροτεί, εκπαιδεύει, και ανδρώνει τα δικά του πληρώματα. Αφοσιωμένους στρατιώτες, γεμάτους πίστη και ενθουσιασμό προς τον Αρχηγό τους. Βαπτισμένους κι ορκισμένους μέσα στα ιδανικά του, φανατικούς οπαδούς του, που η Ιστορία τους έδωσε ξεχωριστό όνομα. Τους ονόμασε «Λαμπρινούς», από το μικρό του όνομα. Έτσι τους αναφέρουν όλα τα δημοσιεύματα, ιστορικά και μη, τα σχετικά με τον Κατσώνη.

Όλοι οι αντίπαλοι τους τρέμουν, και ο ίδιος θα τους υμνήσει στην «Φανέρωσή» του: «…Ο σκοπός μας λοιπόν εις το παρόν είναι να σημειώσωμεν εις βραχυλογίαν ταις ιδικαίς μας αιτίαις όπου ηνάγκασαν τον κύριον κολονέλον και ιππέα Λάμπρον Κατσώνη και όλον εκείνον τον εξακουστόν αριθμόν των Ρωμαίων στρατιωτών οπού παριστώσι το Ελληνικόν γένος και συνιστώσι ένα σώμα αξιόλογον…».

Πράγματι, οι «Λαμπρινοί» αποτελούν ένα σώμα, ένα καινούργιο σώμα στους αγώνες της εποχής. Οι «Λαμπρινοί» θεωρούνται Επαναστάτες και ο Κατσώνης ο Αρχηγός τους. Δεν θα πρέπει να θεωρηθεί υπερβολή εάν πούμε ότι εκείνος που κατηγορήθηκε σαν πειρατής, ενώ ήταν καταδρομέας, με τα μέσα που διέθετε καν τις συνθήκες της εποχής, έβαλε τις βάσεις για την δημιουργία συνείδησης Πολεμικού Ναυτικού, του Ναυτικού της σκλαβωμένης

Πατρίδας.

Ο Δημήτριος Αλεξόπουλος στον στόλο του Λ. Κατσώνη.

Στο ερώτημα από πότε ο καπετάνιος Δημήτριος Αλεξόπουλος εντάχθηκε στον στολίσκο του Λ. Κατσώνη , μπορούμε να πούμε ευθύς εξ αρχής της δράσης του , το 1788.

Ο στόλος του Λ. Κατσώνη το 1788 (2)

Ο ορισμός του , εξ αρχής , ως καπετάνιου πλοίου του μας κάνει σοβαρώς να υποθέσουμε , ότι ο Δημήτριος Αλεξόπουλος , ήταν γνωστός του Λ. Κατσώνη από τον προηγούμενο πόλεμο στο Ελληνικό Τάγμα της Κριμαίας.

Ο Δ. Αλεξόπουλος υπήρξε από τους έμπιστους συντρόφους του Λ. Κατσώνη και από την αρχή και μέχρι τον θάνατό του δεν εγκατέλειψε, ουδέποτε , τον αρχηγό του.

Ούτε ακόμα και όταν ο Λ. Κατσώνης έπεσε σε δυσμένεια και κατά συνέπεια και σε ένδεια πόρων για την συντήρηση του στόλου του. Χαρακτηριστικό το γράμμα -αναφορά του St. Sauveur (3)πληροφορών το Υπουργείον περί της Επιστροφής ως είδομεν των μοιρών Γουλιέλμου και Chaplet γράφει περί Κατσώνη τα εξής :

«…Η εντύπωσίς μου είναι ότι τα πλοία ταύτα είχαν κάμει επί των Βενετών Ελλήνων , έχει σημαντικώς ελαττωθεί . Η έλλειψις χρημάτων και μάλιστα τροφίμων έφερε μέγα μέρος των πληρωμάτων εις λιποταξίαν ή να απαιτήσουν παρά των πλοιάρχων των την ελευθερίαν. Προς αναπλήρωσιν των ο Κατσώνης επεζήτησε να κάμη στρατολογία εν Μάνη και επί των κατών της Αλβανίας…» (4)

Είχε δε τόση την εμπιστοσύνη του Λάμπρου ώστε από την αρχή τον είχε ορίσει καπετάνιο αρχικά στην σαΐτα « Μέγας Αλέξανδρος» μετά στην πολάκα « Όσιος Λουκάς» με πλήρωμα 35 άνδρες και ύστερα στην πολάκα « Άγιος Ιωάννης της Πάτμου» .

Εικ. Πολάκα

Η πολάκα ήταν εμπορικό ιστιοφόρο , σε χρήση από το ΙΖ΄ αιώνα , είχε γεμάτες γραμμές που της έδιναν μια συγγένεια με το σεμπέκ Διέθετε δύο κατάρτια μονοκόματα , ένα φλόκο (5), ένα κοντό πομπρέσο(πρόβολος) μπροστά Έφερε τετράγωνα πανιά . Ήταν κατ’ εξοχήν πλοίο μεσογειακό , αν και ο Lescallier το 1797 βεβαιώνει ότι ταξίδευε μέχρι την Αμερική.

Δράσεις της πρώτης περιόδου.

Την πρώτη αυτή περίοδο ο Δ. Αλεξόπουλος κυβερνά αρχικά την σαΐτα « Μέγας Αλέξανδρος» και ακολούθως την πολάκα ο «Όσιος Λουκάς» στην συνέχεια και συμμετέχει στην πρώτη περίοδο της δράσης του Λ. Κατσώνη.

Οι πολεμικές επιχειρήσεις περιορίζονται το πρώτο διάστημα σε καταδρομές στο Ιόνιο Πέλαγος , στο νοτιοδυτικό θαλάσσιο χώρο της Ελλάδος , μεταξύ Ζακύνθου και Κυθήρων , Κάβο Μαλέα ( νότιο ακρωτήρι της Πελοποννήσου , στενό ναυτιλιακό πέρασμα ) όπου προκαλούν ζημιές στις ναυτιλιακές γραμμές και καταστροφές στα εμπορικά πλοία. Η καταδρομική δράση των πλοίων του Κατσώνη στην περιοχή , όπου διέρχονται τα ναυτικά καραβάνια από δυσμάς προς ανατολάς και αντίστροφα , έχει μέσα σε πολύ μικρό διάστημα προξενήσει αναστάτωση στις μεταφορές και στο θαλάσσιο εμπόριο(6) .Γίνεται προφανές ότι η περιοχή της νήσου Πρώτης και οι ακτές στην περιοχή Γαργαλιάνων γίνονται θέρετρο της δράσης του στολίσκου. Επίσης μπορεί κανείς να κατανοήσει τις σκέψεις και τα συναισθήματα του Δημητρίου Αλεξόπουλου περνώντας από τα γνώριμα νερά της ιδιαιτέρας πατρίδας του.

Αμέσως μετά, ο στολίσκος του Κατσώνη προχώρησε σε επιχειρήσεις στο Αιγαίο (Ιούνιος-Σεπτέμβριος 1788).

Εικ: Παράδοση Τούρκων , Πίνακας στο Εθνικό Μουσείο Αθηνών.

Κατευθύνθηκε στα παράλια της Λυκίας και μετά από διήμερη πολιορκία κατέστρεψε το ισχυρό τουρκικό φρούριο του Καστελόριζου. Στη συνέχεια, κατευθύνθηκε προς τις ακτές της Κύπρου, της Καραμανίας, της Συρίας και έφτασε ως την Κύπρο. Από εκεί επέστρεψε στη Ζάκυνθο έχοντας σχηματίσει στολίσκο από 18 πλοία.

Πλέοντας με ακάθεκτη ορμή, κυριαρχεί πλέον στο Αιγαίο και κατευθύνεται στην Κύπρο, Συρία και Αίγυπτο σημειώνοντας με την επιτυχημένη παρουσία του την Δύναμη αυτουνού που διαφεντεύει τις θάλασσες.

Έχει προκαλέσει όμως έτσι την οργή του Σουλτάνου, που στέλνει το Στόλο του με επί κεφαλής τον Ριακάμπεη να τον αντιμετωπίσει. Οι δυο αντίπαλοι συναντιώνται στην Κάρπαθο τον Αύγουστο και ο Κατσώνης προκαλεί τρομερές καταστροφές στον Τουρκικό Στόλο, τον οποίο αφού λεηλάτησε, όπως ήταν τότε το «έθιμο», έπλευσε στην Τεργέστη!

Τα κατορθώματα του Κατσώνη κάνουν τον γύρο του κόσμου και φθάνουν προ παντός στη Ρωσία, όπου ο Πρίγκηπας Ποτέμκιν φέρνει την αναφορά του Κατσώνη στην Αικατερίνη που ενθουσιάζεται, τον προβιβάζει σε «Υποχιλίαρχο» και διατάσσει ο Στόλος του Κατσώνη να ονομάζεται από δω

και πέρα «Στόλος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας» και του δίνει εξουσιοδότηση να μπορεί να ονομάζει και διορίζει αξιωματικούς στο όνομα της αυτοκράτειρας!

Στην Τεργέστη παρατηρείται αθρόα συρροή Ελλήνων που κατατάσσονται στους Στόλους του Κατσώνη και του Λορέντζου Γουλιέλμου, μέσω των

Ρώσσων αντιπροσώπων. Τα γεγονότα της Τεργέστης θα μας απασχολήσουν στο Β΄ μέρος του αφιερώματος .

Ο στόλος του Λ. Κατσώνη στην Τεργέστη .

Σημείωμα περί υπό την Ρωσική σημαία καταδρομικών μου .(7)

1. Η φρεγάδα ονομαζομένη Αθηνά κυβερνωμένων υπό του ταγματάρχου Λάμπρου Κατσώνη .

2. Το κιργκαλίστιον Μέγας Κωνσταντίνος πλοίαρχος Μητρο Μουστάκα .

3. Το κιργκαλίτσιον Πρίγκηψ Γαλίτσιν , πλοίαρχος Κων. Παπάς .

4. Το κιργκαλίστιον Αλέξανδρος , πλοίαρχος Μιχαήλ Καλο .

5. Το κιργκαλίτσιον Πρίγκηψ Ποτέμκιν , πλοίαρχος Παντελή Νικολάκη.

6. Το κιργαλίστιον Αλέξανδρος Μορδβίνωφ , πλοίαρχος Νικ. Μαυρομιχάλης.

7. Η σαΐτα Ιωσήφ Β’ Αυτοκράτωρ , πλοίαρχος Δ. Γιόμικ.

8. Η σαΐτα Ιωάννης , πλοίαρχος Μανώλης Μαρσινάκης.

9. Σαΐτα Άγιος Λουκάς , πλοίαρχος Κωνσταντής Σφαζιώτης .

10. Η σαΐτα Μέγας Αλέξανδρος , πλοίαρχος Δημήτριος Αλεξόπουλος

11. Το Σεμπέκιον Πρίγκηψ Γαλίτσιν , πλοίαρχος Μάριος Φραγόπουλος .

12 . Πολάκα Άγιος Σπυρίδων , πλοίαρχος Πασχάλης Καμπαζάνο.

Adre Grassef De St. Sauveur, δόκιμος ιππότης σύμβουλος του βασιλέως, γενικός πρόξενος της Λίαν Χριστιανικής Α. Μεγαλειότητος εις τας Βενετικάς Νήσους, διαμένων εν Ζακύθω πιστοποιούμεν ότι αι ανωτέρω μεταφράσεις και τα επίγραφα και τα άλλα μέρη είναι ακριβώς σύμφωνα προς τα πρωτότυπα. Προς βεβαίωσιν τούτου υπογράφομεν την παρούσα και ετέθη η Βασιλική Σφραγίς του Γενικού τούτου Προξενείου.

Εγένετο εν Ζακύνθω τη 16 Οκτωβρίου 1788 .(8)

St. Sauveur

Την 1 Οκτωβρίου ο βενετός ναύαρχος A. Emo, υπακούοντας και σε ρωσικές εντολές, διέταξε τον Κατσώνη να αναχωρήσει από την Ζάκυνθο και να πλεύσει στην Τεργέστη. Αναχώρησε στις 13 Οκτωβρίου , ακολουθούμενος από 10 πλοία . Έφτασε στις 26 Οκτωβρίου 1788 στην Τεργέστη με πέντε πλοία:

α. Φρεγάδα « Αθηνά της Άρκτου» με κυβερνήτη τον ίδιο και πλήρωμα 130 ανδρών.

β. Ταρτάνα « Πρίγκηπας Ποτέμκιν» με τον καπετάν Παντελή Νικόλα και πλήρωμα 40 ανδρών.

γ. Σεμπέκ « Πρίγκηπας Γκαλλίτσιν» με τον Μαρ. Φραγκόπουλο και πλήρωμα 36 ανδρών.

δ. Πολάκα « Hali- Bali» με τον Μανώλη Μελισσινάκη και πλήρωμα 41 ανδρών.

ε. Ταρτάνα « Κωνσταντίνος» με τον Δημ. Μουστάκη , πλήρωμα 52 ανδρών και έξη Τούρκους αιχμαλώτους.

Είχαν και δύο πλοία – λείες:

α. Πολάκα « Δημήτριος» με τον Κωνσταντή Πατεράκη και πλήρωμα 25 ανδρών.

β. Πολάκα « Όσιος Λουκάς» με τον Δημήτρη Αλεξόπουλο και πλήρωμα 35 ανδρών.

Στις 29 Οκτωβρίου έφθασε η ταρτάνα « Αλέξανδρος» με τον Μιχ. Σπετσιώτη και 44 άνδρες. Στις 31 Οκτωβρίου έφθασε η ρωσική ταρτάνα « Ιωσήφ Β΄» με τον Παν. Στρατή και 28 άνδρες. Αποτελούσε λεία του καλοκαιριού , φορτωμένη με ξύλα και είχε τότε καπετάνιο τον Αναστάσιο Σπετσιώτη κ.τ.λ. […]

Κλήθηκε ο Κατσώνης στην Τεργέστη για να εξετασθούν οι γαλλικές απαιτήσεις , όπως νόμιζαν οι Γάλλοι ή για να ετοιμασθεί η ανανέωση του στόλου , όπως ήθελαν οι Ρώσοι. Η στάση των Αυστριακών ήταν ευνοϊκή λόγω της ρωσοαυστριακής συμμαχίας , αλλά και διότι οι έμποροι της πόλης έπαιρναν και πωλούσαν πολλές λείες του Κατσώνη πριν κριθούν νόμιμες.[…](9)

Αναφορά του πρόξενου της Βενετίας για τον Δημήτριο Αλεξόπουλο.

Ενώ ο Λ. Κατσώνης ευρίσκεται στην Τεργέστη , τα πλοία του συνεχίζουν τις περιπολίες . Έτσι ο γενικός πρόξενος της Βενετίας στα Επτάνησα St. Sauveur ενημερώνει το Υπουργείο του, για την παρουσία του Δημήτριου Αλεξόπουλου στα Κύθηρα και την έξοδό του προς την Ανατολή. Μάλιστα αναφέρει ότι αγνόησε τον Ιππότη Emo , μη αποδίδοντα τον πρέποντα ναυτικό χαιρετισμό προς ανώτερό του κι μάλιστα και μάλιστα όταν πρόκειται για τον προβλεπτή της Βενετίας

«…Την 4 Δεκεμβρίου ηγκηροβόλησενς εις τον λιμένα τούτον( Τριρίγο – Κύθηρα) η Ρώσικη καταδρομική πολάκα Άγιος Ιωάννης της Πάτμου , πλοιάρχου Δημητρίου Αλεξόπουλου ερχόμενος εξ Ιθάκης . Το καταδρομικόν αυτό μη χαιρετήσαν τον ιππότη Έμο απέπλευσεν την 12 δια Ανατολήν …» (10)

Στις 8 Μαρτίου απελευθερώθηκε ο Κατσώνης και οι Έλληνες φαίνεται ότι συνέβαλαν και πάλι στην προετοιμασία του στόλου του. Εξόπλισε ακόμα δύο φρεγάτες και στις 10 Απριλίου 1789 αναχώρησε με 10 πλοία υπό ρωσική σημαία , ανανεωμένα και βαρύ εξοπλισμό. Άφησε χρέη 60.000 φιορίνια για τις ανάγκες του επανεξοπλισμού. Τα πλοία ήταν(11) :

α. Η φρεγάτα «Αθηνά της Άρκτου» με καπετάνιο τον Λ. Κατσώνη.

β. Η πολάκα « Άγιος Ιωάννης της Πάτμου» με καπετάνιο τον Δημήτριο Αλεξόπουλο.

 

γ. Το κιλαγκίτσι « Μέγας Πρίγκηπας Αλέξανδρος» με καπετάνιο τον Δημ. Μουστάκη.

δ. Η πολάκα « ΈνδοξοςΑχιλλεύς» με καπετάνιο τον Μανόλη Μορφινάκη.

ε. Η πολάκα « Μέγας Δούξ Παύλος» με καπετάνιο τον Πέτρο Μεταξά.

στ. Η πολάκα « Μεγάλη Δούκισσα Μαρία» με καπετάνιο τον Γ. Ψαρρό.

ζ. Η πολάκα « Όσιος Λουκάς» με καπετάνιο τον Κωνσταντίνο Πατεράκη.

η. Το κιλαγκίτσι « Μέγας Πρίγκηπας Κωνσταντίνος» με καπετάνιο τον Κων. Λειβαδίτη.

θ. Η πολάκα « Ιωσήφ Β’» με καπετάνιο τον Στρατή Αλεξόπουλο.

Δεν αναφέρεται δέκατο. Έφτασαν πέντε από αυτά τον μήνα Μάϊο στην Ζάκυνθο , όλα αρματωμένα για πειρατεία , με πολλά κανόνια και σημαντικό αριθμό ανδρών. Κανείς από τους καπετάνιους δεν ήταν κεφαλλονίτης . Ο Μουστάκης ήταν Σπετσιώτης , ο Ψαρός Μυκονιάτης , ο Αλεξόπουλος από τους Γαργαλιάνους και ο Λειβαδίτης από το Γαλαξείδι. Ο Κατσώνης δεν αναφέρεται να στάθμευσε στην Ζάκυνθο . Στις ακτές του Δουλτσίνου απεκόμισαν δύο μικρές λείες , πλοία με τούρκικες σημαίες . Συγχρόνως ενίσχυσαν τα πληρώματά τους με 200 άνδρες αλβανούς και ηπειρώτες.

Γίνεται εμφανές ότι καπετάνιοι του Λ. Κατσώνη εναλλάσσονται στην διοίκηση των πλοίων τους .

Ο Άγιος Ιωάννης της Πάτμου με 60 ναύτες , ήταν τούρκικο εμπορικό , σεμπέκ, « Λάφυρο» του αντισυνταγματάρχη Γουλιέλμο Λορέντζο , μαλτέζου και εξοπλίσθηκε με κρατικά έξοδα στο νησί Κάλαμος. (12)

Το Άγιος Ιωάννης της Πάτμου είχε ένα καπετάνιο , 6 διαφόρων βαθμών αξιωματικών και 60 ναύτες (13) και κανόνια 20 . (14)

Αν συγκριθούν τα πλοία του στολίσκου που έφτασαν στην Τεργέστη με εκείνα που αναχώρησαν με βάσει τα Α.Α. παρατηρείται μεταβολή στην σύνθεση αλλά και στις ονομασίες τους. […] Είναι προφανές ότι ο Κατσώνης , μετατρέποντας τα εμπορικά πλοία σε πολεμικά , τους δίνει και πιο αντιπροσωπευτικό όνομα , συνήθως των πατρώνων του , της τσαρικής οικογένειας. Το ίδιο συμβαίνει και με το πλοίο πρώην Δημήτριος που κυβερνούσε ο Κ. Πατεράκης που τώρα έχει μετονομαστεί σε Άγιος Ιωάννης και έχει κυβερνήτη τον Δ. Αλεξόπουλο. Ο τελευταίος παρέδωσε το Όσιος Λουκάς στο Πατεράκη. Τα πολεμικά πλοία φέρουν επίσης ονόματα αγίων . Στον Όσιο Λουκά είναι αφιερωμένο το μεγαλύτερο μοναστήρι του ελλαδικού χώρου , πολύ κοντά στην γενέτειρα του Λάμπρου Κατσώνη , την Λειβαδιά.(15)

Έτσι ο Κατσώνης ξανανοίγεται πάλι στην θάλασσα τον Απρίλιο του 1789 και πλέοντας στην Αδριατική συναντάει τον Οθωμανικό Στόλο έξω από το Δυρράχιο. Οι Έλληνες καταδρομείς καταστρέφουν τον εχθρικό Στόλο και τα οχυρά στην ξηρά του Δουλτσινίου.

Καταστροφή του Δυρραχίου .

Γράφει ο Κ. Σάθας : « Κατά τον Απρίλιο του 1789 ο Κατσόνης εκπλεύσας της Τεργέστης , τη 15 του αυτού μηνός συνήντησε τον Οθωμανικό Στόλο έξω του Δυρραχίου αναμένοντα αυτόν. Ο Λάμπρος προθύμως δεχθείς την μάχη έτρεψε εις φυγήν επονείδιστον τους εχθρούς , παρασυρθείς δε υπό των ρευμάτων της επιούση εις το Δυρράχιο και καταστρέψας τους προμαχώνας , εκ των πλοίων άλλα μεν κατέκαυσε άλλα δε κατεβύθισε και τους εκεί συγκεντρωθέντας Αλβανούς εις 12.000 συμποσούμενους , κατεσκόρπισε. Την νύκτα και πάλιν πλησιάσας εξεσφενδόνισε κατά της πόλεως υπέρ τας χίλιας σφαίρας και πολλούς των Οθωμανών φονεύσας , πλείστους οίκους πυρώσας και τζαμιά κατακρημνίσας απήλθε τη 17 εις το Αιγαίο.(16).

Στις αρχές Ιουνίου 1789, πέρασε από τους Παξούς, την Ιθάκη, τη Ζάκυνθο και τελικά έφτασε στην Ύδρα.

Ακολούθως κατευθύνθηκε στην Κύθνο κι από εκεί στην Κέα όπου έκανε μια στάση για ξεκούραση των πληρωμάτων του και για μικροεπισκευές των πλοίων του. Τότε, αποφάσισε να κάνει την Κέα ορμητήριό του. Στα τέλη Ιουλίου 1789, ο στόλος του ενώθηκε με τον άλλο ρωσικό στόλο, που διοικούσε ο Μαλτέζος Γουλιέλμος Λορέντζο. Εξαπέλυσαν μια σειρά από επιτυχημένες καταδρομικές επιθέσεις στον Θερμαϊκό, ενώ μεταξύ Σύρου και Πάρου συναντήθηκαν με τον τουρκικό στόλο, τον οποίο και έτρεψαν σε φυγή. Ο Κατσώνης όμως, συνέχισε μόνος του να καταδιώκει τα εχθρικά καράβια, φτάνοντας ως τα Δαρδανέλια.

Η κατάσταση που είχε διαμορφωθεί στο Αιγαίο υποχρέωσε τον σουλτάνο να λάβει μέτρα για να αποτρέψει την γενίκευση τής εξέγερσης. Επειδή αδυνατούσε να περιορίσει την δράση τού Κατσώνη, που χαρακτηρίζονταν κυρίως από την τακτική του αιφνιδιασμού, ανάγκασε τον οικουμενικό πατριάρχη Νεόφυτο να απευθύνει επιστολές προς τούς χριστιανούς τού Αιγαίου, με τις οποίες καταδίκαζε τον τολμηρό καταδρομέα και γενικότερα τις επαναστατικές ενέργειες. Επιδίωξε, επίσης, να προσεταιριστεί τον «πειρατή και ταραχοποιό» και για τον σκοπό αυτό διέταξε τον δραγουμάνο (διερμηνέα) του στόλου Στέφανο Μαυρογένη να τού γράψει επιστολή, με την οποία τον καλούσε να παραιτηθεί από την υπηρεσία τής Ρωσίας για να εξασφαλίσει την αμνηστία, μεγάλο χρηματικό ποσό και την ηγεμονία ενός από τα νησιά τού Ικάριου πελάγους, όπου θα μπορούσαν να εγκατασταθούν και οι οπαδοί του.

Ο γενναίος Κατσώνης, αφού διάβασε την επιστολή, περιφρόνησε και τις υποσχέσεις και τις απειλές τού σουλτάνου και ούτε καν καταδέχτηκε να τού απαντήσει.

Λίγες ημέρες αργότερα, περί τα τέλη Μαΐου, ένα τμήμα τού οθωμανικού στόλου έσπευσε προς καταδίωξή του. Ο Έλληνας θαλασσομάχος τον διέκρινε, τα μεσάνυχτα της 3ης Ιουνίου, κοντά στην Τήνο. Αποτελούνταν από 14 μεγάλα πλοία και έπλεε ανάμεσα στην Μύκονο και την Σύρο. Ο στόλος των Ελλήνων επιτέθηκε εναντίον του και τον έτρεψε σε φυγή (4-6 Ιουνίου). Οι απώλειες των εχθρών ήταν μεγάλες, ενώ και ο ίδιος ο ναύαρχός τους, ο Σερεμέτ μπέης, πληγώθηκε στο σαγόνι. Ο πλοίαρχος ενός γαλλικού πολεμικού, που παρακολουθούσε την ναυμαχία και είδε με τα μάτια του τον ηρωισμό τού Κατσώνη και των ανδρών του, τον επαίνεσε δημόσια με τα εξής λόγια: «…Είναι γνωστό σε όλους τούς Ευρωπαίους ότι οι απόγονοι των Ελλήνων διασώζουν ακόμη και σήμερα την προγονική αρετή και ανδρεία. Μόνο η παιδεία τούς λείπει. Αν, όμως, Θεού θέλοντος, την αποκτήσουν και αυτή, τότε ποιος μπορεί να αμφιβάλλει ότι και οι απόγονοι θα γίνουν όπως ήταν και οι πρόγονοί τους…».

Τον Αύγουστο του 1789 ο στόλος του Λ. Κατσώνη κοντά στην Κάρπαθο βρέθηκε περικυκλωμένος από πέντε πλοία του Οθωμανικού στόλου , μια φρεγάτα και τέσσερα και τέσσερα σεμπεκίνα . Πολεμούσαν από το πρωί έως το βράδυ . Διέφυγε αρπάζοντας και δύο σάϊκες φορτωμένες με ρύζι και καφέ.

To 1789 ο στόλος του Λ. Κατσώνη και αυτός του Lorenzi συγκρούστηκαν διαδοχικά με τον οθωμανικό στόλο μεταξύ Σύρας και Τήνου. Τον αποτελούσαν τρείς καραβέλες , τέσσερα σεμπέκ και δύο γαλιότες . Ο καπουδάν (17)πασάς δεν μπόρεσε να τους προξενήσει σημαντικές ζημιές . Αντίθετα υποχρεώθηκε σε άτακτη σε άτακτη υποχώρηση , ο ίδιος πληγώθηκε εις την μάχη και πέθανε ύστερα στην Χίο.

Ναυμαχία της Άνδρου – Θάνατος του Δημητρίου Αλεξόπουλου .

Εικ. Ναυμαχία της Άνδρου.

Γράφει ο Κ. Σάθας για την ναυμαχία της Άνδρου και τον θάνατο του Δ. Αλεξόπουλου : «Κατά τον Φεβρουάριο του 1790 λαβών ο Κατσόνης μεθ’ εαυτού και τον περιλάλητον Ανδρούτσον , ηγούμενον οκτακοσίων αρματωλών , έπλευσεν εις το Ικάριον πέλαγος , και ελθών εις Τένεδον έστειλεν εις διαφόρους διευθύνσεις πλοία προς λαφυραγώγηση , μετά της εντολής ίνα πάντα συγκεντρωθούν εν Κέα κατά τον Απρίλιο . Ενταύθα ο ναυλοχών ο Λάμπρος πληροφορηθείς , ότι δύο στόλοι ο μεν εκ Κωνσταντινουπόλεως , ο δε εξ Αλγερίας αναχωρήσας ήρχοντο κατ’ αυτού , αμέσως εξήλθεν εις συνάντησιν των εχθρών , έχων μόνον εννέα πλοία . Την 6 του αυτού μηνός περί την ενδεκάτην της μεσημβρίας ώραν η προφυλακή ανήγγειλεν , ότι μεταξύ Άνδρου και Ευβοίας εφάνη ο στόλος της Κωνσταντινουπόλεως , συγκείμενος εκ δεκαπέντε μεγάλων πλοίων . Ο Κατσόνης πλησιάσας έδωκε το σημείον της μάχης . Επί τρεις ολόκληρας ώρας διήρκησε αγών πεισματοδέστατος , οι δε Έλληνες κατορθώσαντες να παραλύσουν την τάξιν των εχθρών έτρεψαν αυτούς εις φυγήν , και μέχρι της νυκτός εξηκολούθουν καταδιώκοντες. Μετά τούτο συγκεντρώσας ο Λάμπρος τον στόλον του , συγκρότησε συμβούλιο των αξιωματικών και επρότεινε την εξακολούθηση της καταδιώξεως , πλην επειδή και τα καράβια ικανή είχαν υποστεί βλάβη , δεν εγένετο δεκτή η τολμηρά αυτού πρότασις . Την πρωία της επομένης ημέρας εμφανισθείς ο Αλγερινός στόλος , εκ δώδεκα πλοίων συγκείμενος , ηνώθη μετά του της Κωνσταντινουπόλεως , και ούτως αμφότεροι επροκάλεσαν εις μάχην τον κατσόνην . Ούτως μόνον επτά έχων προθύμως εδέχθη την πρόσκλησιν και παραχρήμα υπό των δύο στόλων περικυκλωθείς αντιπερατέχθη ανδρικώτατα και ευστόχως πυροβολών κατώρθωσε να παραλύσει τας κινήσεις των εχθρών, οι οποίοι αναγκασθέντες να διακόψουν την μάχην πεισματωδέστερον μετ’ ολίγον ανενέωσαν τον αγώνα. Αι εύστοχοι των Ελλήνων σκοποβολαί είχον καταφθείρει τους εχθρούς, οι οποίοι βλέπεοντες τον καταστρεπτικό του εξ αντιπαρατάξεως αγώνος , απεφάσισαν να εφορμήσωσι και προσκολλώμενοι εις τα ελληνικά πλοία μεταβάλλουν την ναυμαχία εις πεζομαχία. Πρώτη η οθωμανική ναυαρχίδα , φέρουσα εβδομήντα τέσσερα πυροβόλα , διηυθύνθη κατά την εμπροστοφυλακής του Λάμπρου , την οποία διώκει ο γενναίος Ζιγούρης , πλοίαρχος του Αχιλλέως . Ούτος άμα παρατηρήσας τα κινήματα του εχθρού άναψε φώτα επί των κεραιών , έτοιμος ίνα μεταδώση το πυρ εις το προσεγγίζον εχθρικόν πλοίον . Αλλ’ η ναυαρχίς ιδούσα τον κίνδυνον οπισθοχώρησε , και ενωθείσα μετά πέντε Αλγερινών φρεγατών εφόρμησε καθ’ ενός πλοίου της οπισθοφυλακής , ονομαζομένου Μαρία , 24 πυροβόλων και διοικούμρνο υπό του Πασχάλη Κασίμη. Οι Αλγερινοί αμέσως εισπηδήσαντες εφόνευσαν εκατόν τεσσαράκοντα επτά Έλληνας και τραυματίσαντες τον τε πλοίαρχον και τους απολειφθέντας δεκατρείς ναύτας , εζώγρησαν(2) αυτό. Συγχρόνως δε το μεγαλύτερον του Αλγερινού Στόλου σεμπέκιον , φέρον τριάκοντα εξ μεγάλα πολυβόλα και εξακόσιους άνδρες , εφόρμησε κατά του πλοίου του Λάμπρου . Εν ροπή οφθαλμού το κατάστρωμα της Αθηνάς της Άρκτου επληρώθη Αλγερινών. Ο Κατσόνης όμως ουδόλως πτοηθείς εκ της αιφνιδίου εισβολής ηγωνίσθη γενναιότατα και εντός ολίγου πάντες οι εισπηδήσαντες κατεσφάγησαν. Το πλήρωμα αυτού ανυπόμονον ήθελε να εισπηδήση επί του προσκολλημένου εχθρικού σεμπεκίου , αλλά ούτος μη κρίνας τούτο εύλογο κατώρθωσε δι’ ακαταπαύστου και ευστόχου πυροβολισμού να διαχωρίσει αυτό. Εκ των εξακοσίων Αλγερινών μόνον τριάκοντα έξ διεσώθησαν. Έτερον σεμπέκιο ετοιμαζόμενον να εφορμήσει κατά της Βορείου Αθηνάς , μόλις είδε την συμφοράν του πρώτου ηνήχθη υπήμενον . Διαρκούσης της συμπλοκής , το πλοίο του Εμμανουήλ Μπουρζουνάκη αποβαλλόν τον πρυμνήσιο ιστό ετράπη εις φυγήν, και σώον κατώρθωσε να διέλθη εκ μέσου του εχθρικού στόλου , απόλεσαν μόνον τον γενναίο αυτού πλοίαρχο.

Εις το πλοίο του Δημητρίου Αλεξόπουλου έμειναν ζώντες μόνον δέκα , και αυτός ενδέκατος . Ούτοι μη δυνάμενοι να διασωθούν έρριψαν αυτό εις την νήσον Άνδρο και οι μεν ναύται φυγόντες αμέσως διεσώθηκαν , αλλά ο ανδρείος Αλεξόπουλος μη ανεχόμενος ίνα ίδη το πλοίον και προ παντών την σημαία εις χείρας των εχθρών , έθηκε πυρ εις την απομείνασα ολίγην πυρίτιδα και περίκαυστος ανετινάχθη μετά τε του πλοίου και της σημαίας.

Είναι σημαντικό , όμως να αναφερθεί εδώ μια άγνωστη μέχρι πρότινος περιγραφή της ναυμαχίας της Άνδρου , που ανακάλυψε ο καθηγητής Αρς σε έγγραφο στο Αρχείο εξωτερικής πολιτικής της Ρωσικής Αυτοκρατορίας! Το έγγραφο αυτό με ημερομηνία 29 Σεπτεμβρίου 1790 είναι αίτηση που υπέβαλαν οι Έλληνες αξιωματικοί του Κατσώνη , που συμμετείχαν στην ναυμαχία αυτή , όπου έγραφαν : « …Η εδική μας φλοτίλα όπου ήτον σε εννέα κομάτια , ευρισκόμενη όλλο μόναχη ανάμεσα νήσου Άντρου και Κάβο Ντόρο , οκυνηγίθει εις ταις 6 Μαίου απερασμένου από μία φλόκα τουρκική 19 καραβιών , ανάμεσα σ’ αυτά της λύνεας και φρεγάδαις . Και εις τον καιρόν του του πλέον φρικτού πολέμου οπού είμαστε εις στιγμήν να κάμομεν μία νίκην ενάντια εις μίαν μεγάλην δύναμην τόσον ανώτερην , έφθασαν εφνιδίως άλλα 13 μεγάλα καράβια αλγερίνικα όθεν ευρέθειμεν στενοχωριμένοι ανάμεσα σε εις μίαν φοβεράν φωτηάν εις σε 32 μεγάλα καράβια , οπού πολεμόντας εναντίον εις αυτά δυόμισει ημέρας , μας επέτυχεν να κατασακατέψομεν και να αφανήσομεν με ζημίαν άκρα πολλά από τα καράβια τους πλην έχοντας ύψει η μονιτζιόνε , τεσσάρον εδικόν μας πλέον μεγάλον παρτίδον , …όλα κατασακτεμένα και ανάξια πλέον δια πολαίμου , με όλλον τούτον δια να μην πέσουν εις τας χείρας του τουρκού , εμείς οι ίδιοι δίνοντάς τους φωτηάν τα εκάμαμε να πετάξουν εις τον αέρα. Και , μένοντας μας μόνον πέντε μικρά μπαστιμέντα , με τα ίδια , ύστερα αγοράζοντας εις ακριβοτάτην τιμήν το έμα των λαβωματίων μας και την ζωήν ένους μεγάλου αριθμού του εδικού μας ανδρείου συντρόφου , όπυ εχάθεισαν ανδρειομένα με τα άρματα εις το χαίρη εις τούτου τον μνημόνητον πόλαιμον δεδοξασμένου , ετραβίχθειμεν με τον ανδρείον κοντάντε μας Λάμπρο θανατιφόρος λαβομένος , εις την νήσον Τσρίγου…»

Διατηρήθηκε η Γραφή Επεξηγηματικές σημειώσεις : φλοτίλα είναι ο στολίσκος , έναντι του φλότα που είναι ο Στόλος , λύνεα είναι το πολεμικό πλοίο γραμμής , μονιτζιόνες είναι τα πυρομαχικά , παρτίδον είναι το πλοίον παρτιδάκι είναι το καραβάκι, Τσερίγο είναι το νησί Κύθηρα.(18)

Αυτός ήταν ο Δημήτριος Αλεξόπουλος έχοντας ένα υπερήφανο θάνατο , θυσιάζοντας και την ζωή του , για την Ελευθερία της Πατρίδας. Πρέπει να θεωρηθεί , ως πρόδρομος της Ελληνικής Επανάστασης και βεβαίως οφείλουμε να τιμήσουμε αυτόν τον υπέροχο του Έθνους , ήρωα.

Παραπομπές .

(1)Σαθά , σελ. 538.

(2)Α. Ν. Βερναδάκη, σελ. 221 .

(4) Γεωργίου Ηλ. , «Ο θαλασσομάχος Λάμπρος Κατσώνης», Αθήνα 1971. , σελ. 206

(3)Adre Grassef De St. Sauveur, δόκιμος ιππότης σύμβουλος του βασιλέως, γενικός πρόξενος της Λίαν Χριστιανικής Α. Μεγαλειότητος εις τας Βενετικάς Νήσους, διαμένων εν Ζακύνθω.

(4) Γεωργίου Ηλ. , «Ο θαλασσομάχος Λάμπρος Κατσώνης», Αθήνα 1971. , σελ. 206

(5) φλόκο : Τριγωνικό πανί τοποθετημένο μεταξύ του πλωριού καταρτιού και του μπομπρέσου, ακροδεμένο σε έναν στάντζο. Ο χειρισμός του γίνεται από μια σκότα που βρίσκεται στην ελεύθερη γωνία.

(6) Στάμου , σελ. 323

(7) Γεωργίου Ηλία , σελ. 90

(8)( ΕΑΠ Ζάκυνθος 4 ( 1787-1789) Νο 28 . σελ. 246-249 συνημμένον Νο 7 σελ. 249 bis )

(9) Κραντονέλη Αλεξάνδρα , σελ. 141.

(10) Γεωργίου Η. σελ. 209

(11) Κραντονέλη Αλεξάνδρα , σελ. 141

(12) Στάμου Παναγιώτη , σελ. 271

(13) Στάμου Παναγιώτη , σελ 265

(14)Πριάχιν , σελ. 108

(16)Σάθα , σελ. 545

(15)Στάμου Παναγιώτη , σελ. :363

(17) αρχιναύαρχος του οθωμανικού στόλου και ένας από τους ανώτερους αξιωματούχους της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

(18) Στάμου Παν. σελ. 245-246.

Βιβλιογραφία :

1) Κωνσταντίνου Ν. Σαθά :Τουρκοκτατούμενη Ελλάς , Ιστορικό Δοκίμιο , Περί την αποτίναξιν του Οθωμανικού Ζυγού Επαναστάσεων του Ελληνικού Έθνους (1453-1821), Αθήνα , 1869.

2) Στάμου Παναγιώτη «Ο Αξιωματικός Λάμπρος Κατσώνης και ο Ρώσικος στολίσκος στο Αιγαίο» , Εκδόσεις Παπασωτηρίου , Αθήνα 2011.

3) Α. Ν. Βερναδάκη , Περί του Εν Ελλάδι Εμπορίου , Αθήνα 1855

4) Αλεξάνδρας Κραντονέλλη Δ. Φ. « Ελληνική πειρατεία και κούρσος τον ΙΗ΄αιώναα και μέχρι την Ελληνική Επανάσταση. Βιβλιοπωλείον της Εστίας ( βάσει των Ελληνικών και Γαλλικών αρχείων) 1998.

5) Ηλ. Γεωργίου, «Ο θαλασσομάχος Λάμπρος Κατσώνης», Αθήνα 1971.

6) Η ναυτιλία των Ελλήνων 1700-1821. Επιμέλεια : Τζελίνα Χαρλαύτη , Κατερίνα Παπακωνσταντίνου , Κέδρος Ιόνιο Πανεπιστήμιο , 2013 .

7) Πριάχιν Γιούρι . Ο Λάμπρος Κατσώνης στην ιστορία της Ελλάδας και της Ρωσίας , επιμέλεια Στάμου Παναγιώτη , Αθήνα 2005 .

8) Βιογραφία Λάμπρου Κατσώνη , Εφημερίδα Κλειώ της Τεργέστης έτος 11 . αριθ. 553 , 554 , 568 ( 3/2 1872 , 10/2/1872, 18/5/1872) , που δημοσιεύεται μέρος του Χεορογράφου «1651» της Εθνικής Βιβλιοθήκης ήτοι Χειρόγραφος Ιστορία του Λάμπρου Κατσώνη.