Τι προηγήθηκε, και πόσο είχε επιβαρυνθεί η ψυχολογία του Ayrton Senna, τις τελευταίες ώρες πριν το δυστύχημα του μεγαλύτερου θρύλου της ιστορίας της F1 στην Imola – που έκοψε την ανάσα του πλανήτη, 30 χρόνια πριν σαν σήμερα.
Το απόγευμα της Πρωτομαγιάς του 1994, ο Ayrton Senna κηρύχθηκε κλινικά νεκρός από τους ιατρούς του νοσοκομείου Maggiore της Μπολόνια. Λίγες ώρες νωρίτερα είχε παραταχθεί κανονικά στην εκκίνηση του GP του Αγίου Μαρίνου, είχε εκκινήσει κανονικά, ήταν επικεφαλής του αγώνα.
Και ξαφνικά, 100 χιλιάδες άνθρωποι στην πίστα της Ίμολα είχαν πέσει σε μια τρομακτική σιωπή, και εκατομμύρια τηλεθεατές το ίδιο, παρακολουθώντας στις οθόνες μια ομάδα γιατρών να σκυμμένους πάνω από τον μεγαλύτερο αστέρα που γνώρισε ποτέ η Formula 1 στην αμμοπαγίδα της Tamburelo, δίπλα στα συντρίμμια της Williams FW16, παρακολουθώντας το ιατρικό ελικόπτερο να προσγειώνεται στο σημείο και να τον παραλαμβάνει.
Γράφτηκαν εκατομμύρια σελίδες για όσα προηγήθηκαν, της στιγμής αυτής. Η ψυχρή και απόλυτη αλήθεια είναι ότι οι τεχνικοί της Williams είχαν κάνει μια παρέμβαση της τελευταίας στιγμής, ένα αδικαιολόγητο λάθος στην κολόνα του τιμονιού για να ικανοποιήσουν μια επιθυμία του Ayrton, που είχε ως αποτέλεσμα να σπάσει η κολόνα και να στείλει τον μέγα Paulista στον τοίχο της Tamburello, στον 7ο γύρο του αγώνα.
Όμως, παρότι το δυστύχημα είχε αποκλειστικά τεχνική αιτία και δεν προήλθε από οδηγικό λάθος, και παρότι ο θάνατος του Ayrton επήλθε από την καταρραμένη συγκυρία της πρόσκρουσης της σπασμένης ανάρτησης της Williams FW16 στη ζελατίνα του κράνους του, πολλοί στάθηκαν σε μια σειρά από γεγονότα που επιβάρυναν την ψυχολογία του Senna τις τελευταίες ημέρες και ώρες πριν το μοιραίο, τελευταίο του GP.
Τις μέρες πριν από τον αγώνα, ο Ayrton είχε βρει καταφύγιο στη βίλα του στην Quinta do Lago της Πορτογαλίας, που ήταν αρκετά απομακρυσμένη για να του προσφέρει την απομόνωση που ποθούσε. Όμως, τη γαλήνη που του προσέφερε η ειδυλλιακή επαρχία, οι αμμόλοφοι και η θάλασσα του Αλγκάρβε ήταν διατάρασσε ένα προσωπικό του θέμα.
Η οικογένεια Senna, πίσω στη Βραζιλία, θα έστελνε τον αλερφό του, Leonardo, για να προσπαθήσει να πείσει τον Ayrton να απαλλαχθεί από την πολύ μικρότερη σύντροφό του, την 21χρονη Adriana Galisteu – την οποία δεν ενέκριναν για έναν άνθρωπο της οικογένειάς τους, και φυσικά για μια προσωπικότητα του βεληνεκούς του Senna.
Αφότου τακτοποίησε κάποιες σημαντικές του επιχειρηματικές δραστηριότητες, ο Ayrton έφτασε στην πίστα της Ίμολα την Πέμπτη, 28 Απριλίου 1994. Επισκέφτηκε κατ’ ευθείαν το γκαράζ της Williams, για να μιλήσει με τον μηχανικό του David Brown, και για να δει τις αναβαθμίσεις που είχε κάνει η ομάδα στο προβληματικό της μονοθέσιο FW16.
Η Williams έκανε δοκιμές στο Nogaro τις μέρες που προηγήθηκαν για να λύσει μια σειρά προβλημάτων της FW16, η οποία παρέμενε πιο αργή από τη Benetton του Michael Schumacher παρότι ο κινητήρας της Renault ήταν ισχυρότερος. Τόσο ο Senna όσο και ο έτερος οδηγός της ομάδας, Damon Hill, τη χαρακτήριζαν φρικτή στην οδήγηση, και δύστροπη στις ρυθμίσεις.
Ο Senna επιστράτευε όλη του την οδηγική δεινότητα για να υπερκαλύψει τα προβλήματα. “Ο Ayrton είχε τεράστια αποθέματα ικανότητας και μπορούσε να ξεπεράσει τις αδυναμίες του σασί”, παραδεχόταν ο Hill. Όμως, αυτή δεν ήταν μία συνθήκη στην οποία ο Senna αισθανόταν άνετα, ή σιγουριά ότι μπορεί να καταδιώξει τη Benetton.
Την Παρασκευή, 29 Απριλίου, ο Ayrton ξεκίνησε την προετοιμασία του για το GP της Ίμολα σημειώνοντας νωρίς τον πρώτο χρόνο στις ελεύθερες δοκιμές. Όμως, τα πράγματα σύντομα θα άρχιζαν να παίρνουν αρνητική τροπή.
Μετά από 15 λεπτά, ο Rubens Barrichellο χτύπησε βίαια το κερμπ στη μέση της Variante Bassa με ταχύτητα 230 km/h, και η Jordan του απογειώθηκε, χτύπησε με ασύλληπτη ισχύ πλευρικά τον τοίχο των προστατευτικών ελαστικών κι έπειτα προσέκρουσε στον προστατευτικό φράκτη. Ο νεαρός Βραζιλιάνος έβαλε τα χέρια του πάνω στο κράνος του, και περίμενε να περάσουν όλα.
Μόλις η Jordan ακινητοποιήθηκε, ο Rubens έμεινε στο κόκπιτ, αναίσθητος. Η ιατρική ομάδα άμεσης επέμβασης έφτασε σύντομα, και λίγο αργότερα κανείς δεν μπορούσε να πιστέψει ότι ο Βραζιλιάνος βγήκε από όλο αυτό μόνο με μια σπασμένη μύτη και κάποια χτυπήματα στα πλευρά.
Στο ιατρικό κέντρο, όπου ξύπνησε, ο Barrichello είδε τον Senna, ανοίγοντας τα μάτια του. “Μείνε ψύχραιμος, θα είσαι εντάξει”, του είπε ο συμπατριώτης του. “Ήταν το πρώτο πρόσωπο που είδα. Είχε δάκρυα στα μάτια του. Δεν είχα δει ποτέ κάτι τέτοιο στον Ayrton. Είχα για μια στιγμή την αίσθηση που ένιωθε πως το ατύχημά μου ήταν δικό του”, θυμάται ο Rubens.
Το χτύπημα που είχε κάνει το συμβάν στον ψυχισμό του Ayrton επιβεβαιώθηκε και από την Galisteu στο τηλεφώνημα που είχε με τον σύντροφό της το ίδιο βράδυ – όμως θα το ακολουθούσε ένα ακόμα ισχυρότερο, την επόμενη μέρα: ο θάνατος του Roland Ratzenberger.
Ο Αυστριακός ήταν 33 ετών, αλλά ένας rookie στη F1. Είχε καταφέρει, μετά από προσπάθειες ετών, να ζήσει το όνειρό του για τη Formula 1, εξασφαλίζοντας τις χορηγίες για μια θέση στην ομάδα Simtek-Ford. Δεν ήταν τυχαίος, καθώς είχε πολυετή εμπειρία σε άλλες μορφές αγώνων.
Ο Ratzenberger είχε μια μικροέξοδο στη διάρκεια των δοκιμών κατάταξης, η οποία όμως προκάλεσε σημαντική ζημιά στην εμπρός πτέρυγα της Simtek. Ο 33χρονος αποφάσισε να συνεχίσει, καθώς το μονοθέσιο δεν του παρουσίαζε την αίσθηση κάποιου προβλήματος, κι έτσι ξεκίνησε τον επόμενό του γρήγορο γύρο. Ώσπου έφτασε στη στροφή Villeneuve, και η πτέρυγά του εντέλει υποχώρησε, με ταχύτητα 314,9 km/h.
Η Simtek προσέκρουσε με τρομερή ισχύ στην τσιμεντένιο τοίχο στο εσωτερικό της στροφής, και γύρισε να μείνει ακινητοποιημένη στη μέση της πίστας. Ο Ratzenberger έχασε τη ζωή του ακαριαία.
Ο Senna έβλεπε το συμβάν από το γκαράζ της Williams, και αμέσως έτρεξε σε ένα όχημα της οργάνωσης και ζήτησε από τον οδηγό του να τον μεταφέρει στο σημείο του δυστυχήματος. Η ιατρική ομάδα, με επικεφαλής τον Δρ. Sid Watkins, έφτασε σε 25 δευτερόλεπτα, και μόλις έφτασε και ο Ayrton ο Ratzenberger μεταφερόταν ήδη με το ασθενοφόρο στο νοσοκομείο: οι γιατροί είχαν κρατήσει τη λειτουργία της καρδιάς του, αλλά οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις τον είχαν ήδη καταστήσει κλινικά νεκρό.
Ο Senna έμεινε να παρατηρεί το συντρίμμια του δυστυχήματος. Πίσω στο ιατρικό κέντρο, αναζήτησε τον Sid Watkins, ο οποίος του είπε τα νέα. Ήταν μια συντριβή για εκείνον: “Ο Ayrton έσπασε, κααι έκλαψε τον ώμο μου”, θα αποκάλυπτε πολύ αργότερα ο Βρετανός ιατρός.
“Ayrton, γιατί δεν αποχωρείς από τους αγώνες αύριο;”, τον ρώτησε, τότε, ο Watkins. Για να λάβει την απάντηση “Sid, υπάρχουν κάποια πράγματα που δεν μπορούμε να ελέγξουμε. Δεν μπορώ να αποσυρθώ. Πρέπει να συνεχίσω”.
Φεύγοντας από το ιατρικό κέντρο, διασταυρώθηκε με τον υπεύθυνο Τύπου της FIA Martin Whitaker. “Ρώτησα τον Senna αν ήξερε τι συνέβη. Δεν απάντησε. Απλά με κοίταξε και απομακρύνθηκε, αλλά δεν πρόκειται να ξεχάσω αυτό το βλέμμα”, είπε ο Whitaker. Από πολλές πλευρές επιβεβαιωνόταν ότι η ψυχολογία του Senna ήταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Έφυγε από την πίστα στις 5:30 και κανείς δεν τόλμησε να τον πλησιάσει. Ήταν εντελώς απρόσιτος.
Παρόλα αυτά, το ίδιο βράδυ μια συνάντηση με τον Φρανκ Ουίλιαμς -που έμενε στον κάτω όροφο του ξενοδοχείου- και ένα βραδινό τηλφώνημα με την Adriana Galisteu πέτυχαν να τον καλμάρουν λίγο. Ο Ayrton αποφάσισε ότι θα αγωνιζόταν εντέλει την Πρωτομαγιά, και θα κέρδιζε για να κυματίσει μια αυστριακή σημαία στη μνήμη του Roland Ratzenberger.
Εκείνα τα χρόνια η F1 είχε δοκιμές προθέρμανσης των οδηγών πριν το GP, και ο Senna έγραψε τον πρώτο χρόνο. Επιστρέφοντας στο motorhome της Williams, συνάντησε έναν παλίο του γνώριμο. Για την ακρίβεια, τον μέχρι πρότινος μεγάλο του αντίπαλο, Alain Prost.
Οι δύο είχαν συμφωνήσει να μιλήσουν στην Imola, με θέμα συζήτησης την ασφάλεια των οδηγών. “Αυτό έκανε το διήμερο εκείνο ακόμα πιο απαίσιο”, είπε αρκετά χρόνια μετά ο Γάλλος. “Ο Ayrton μιλούσε διαρκώς για την ασφάλεια, και είχε μαλακώσει πολύ σε σχέση με παλιότερα. Για μένα, είχε αλλάξει ολοκληρωτικά.
Έδειχνε πολύ πεσμένος, σαν να μην έχει την ίδια δύναμη με πριν. Μιλήσαμε την Παρασκευή, και μετά ξανά το πρωί της Κυριακής. Προσπαθούσε πολύ να είναι φιλικός. Χρειαζόταν βοήθεια – είχε ανάγκη από κάποιον, αυτό ήταν εμφανές”, κατέληξε ο Prost.
Ο Senna, έπειτα, μετέβη στη σύσκεψη των οδηγών, όπου είχε ζητήσει από τον Gerhard Berger να θέσει ένα ζήτημα ασφάλειας που αφορούσε στο όχημα ασφαλείας πριν την εκκίνηση – κάτι που ο Βραζιλιάνος δεν μπορούσε να θέσει διότι βρισκόταν σε διαμάχη με τους αγωνοδίκες για το θέμα της εισβολής του στην πίστα και στο ιατρικό κέντρο για τα ατυχήματα των Barrichello και Ratzenberger.
Αμέσως μετά, μετά από τη συνάντηση με τους εκπροσώπους κάποιων χορηγών και το ελαφρύ του γεύμα μαζί με τον Hill, κλείστηκε στο motorhome με τις σκέψεις του. Έπειτα, πήρε τη φόρμα του από το γραφείο συσκέψεων της Williams και έφυγε για να βρει τον Berger, τον παλιό του φίλο, στο motorhome της Ferrari. Ήταν η τελευταία φορά που θα τον έβλεπε ο Frank Williams.
Όταν εμφανίστηκε στο γκαράζ της Williams, μισή ώρα πριν τον αγώνα, οι μηχανικοί του διαπίστωσαν έναν διαφορετικό Ayrton. Έκανε κύκλους γύρω από την FW16, νευρικός, εξέταζε τα ελαστικά, ακουμπούσε στην πίσω πτέρυγα, ήσυχος και μόνος.
«Συνήθως είχε έναν ιδιαίτερο τρόπο να φορά την μπαλακλάβα και το κράνος του, αποφασισμένος και δυνατός σαν να ανυπομονούσε για τον αγώνα» είπε ο προσωπική του γραμματέας, Betise Assumpcao. «Εκείνη την ημέρα μπορούσες να καταλάβεις μόνο από τον τρόπο που έβαζε το κράνος του ότι δεν ήθελε να αγωνιστεί. Δεν πίστευε ότι θα πέθαινε, πίστευε πραγματικά ότι θα κέρδιζε, αλλά ήθελε απλώς να το ξεπεράσει και να πάει σπίτι του. Δεν ήταν εκεί, ήταν χιλιόμετρα μακριά».
Όταν μπήκε στο κόκπιτ της Williams, βγήκε από το γκαράζ και την οδήγησε προς τη θέση του στην εκκίνηση. Εκεί, ο Senna συνήθιζε να μένει φορώντας το κράνος του μέσα στο κόκπιτ, για τα τελευταία 15 λεπτά πριν την εκκίνηση, προσπαθώντας να πετύχει την απόλυτή του αυτοσυγκέντρωση. Αυτή τη φορά έσπασε της ιεροτελεστία: αφαίρεσε το κράνος.
Συνομίλησε για μια στιγμή με τον τεχνικό διευθυντή της ομάδας, Patrick Head, κι όταν ο εκφωνητής της πίστας ανακοίνωσε το όνομα του Gerhard Berger εξαπλώθηκαν οι ιαχές της εξέδρας – ο Berger ήταν οδηγός της Ferrari. Ο Senna γύρισε και κοίταξε τον φίλο του, δίπλα του στην εκκίνηση: «Ήταν το χαμόγελο ενός φίλου που χαιρόταν με την υποστήριξη και την αγάπη του κόσμου σε μένα. Αυτό είναι το τελευταίο που θυμάμαι από εκείνον», θυμάται ο Berger.
Λίγο αργότερα, ο γυμναστής του Ayrton Josef Leberer έδωσε στον Ayrton Senna το κράνος του, για τελευταία φορά. Και οι μηχανικοί της Williams έβαλαν μπροστά τον κινητήρα.
