Από τα « Τετράδια Ιστορίας» του Παναγιώτη Α. Κατσίβελα , ιατρού
Με τα μάτια του Λογοτέχνη
Ήταν 17 Αυγούστου του 1938 , όταν ο σπουδαίος λογοτέχνης Τάκης Αλεξόπουλος ή Πέτρος Ολύμπιος γράφει με την δική του οπτική μια αναφορά για την περιοχή του Βρωμονεριού , περιγραφή , επισημαίνει και χρωματίζει τις αισθήσεις που σου αποδίδει το ύπαιθρο των Γαργαλιάνων .
Ας διαβάσουμε λοιπόν
Βρωμονέριον Γαργαλιάνων
«Πάνω η πολύφημη πόλις των Γαργαλιάνων , σαν καταδιωκόμενη λες από τον φόβο των κουρσάρων , που συνεπήραν κάποτε στο τρομερό τους πέρασμα το Διαλισκάρι , ξανοίγεται ανηφορικά απλωμένη προς το βουνό . Στο πρωϊνό σύθαμπο σαν μια αξεδιάλυτη γραμμή ακαθορίστων σχημάτων , φαίνονται τα σπίτια .
Τώρα η πόλις εγκαταλειμμένη από κατοίκους από τους κατοίκους της που τράβηξαν στην εξοχήν , θαρρεί κανείς πως αποσυντίθεται μέσα στην ίδια της την ερημιά .η ζωή σαν κάποιος ν’ άνοιξε τη φλέβα της , χύθηκε κάτω στον κάμπο , στα δένδρα και στις θάλασσες . Όλο αυτό το πράσινο ταπέτο που ξεδιπλώνεται κάτω στα πόδια της πόλης, είναι μια απέραντη ομορφιά απλόχερα σκορπισμένη . Εδώ η Πλήξη που κάνει τη ψυχή και το πνεύμα να βυθίζεται σε πρώιμα γηρατειά , αυτοκτονεί από μονάχη της . Κάθε κλαρί της γίνεται βρόχος και κάθε βράχος έλξη προς την άβυσσο. Το δαντελένιο κύμα που ξετυλίγεται στις αμμουδιές , πότε απαλοφλοίσβητο και πότε ορμητικό κάποια βάρκα στη θάλασσα γιομάτη από εύθυμα μπουλούκια , τα ματωμένα δειλινά που γράφονται πάνω από το κεφάλι της Πρώτης σαν κάποια Αίτνα πίσω της να απειλεί τον ουρανό με φλόγες , τα βουνά του Ναυαρίνου που από ώρα σε ώρα αλλάζουν έκφραση και χρώματα , το «λιμανάκι» που απλώνεται σαν ατάραχη γαλάζια αχιβάδα κάτω από όμορφα σπιτάκια τα σκαρωμένα στη πλαγιά του λόφου , κάποια χρωματιστή ομπρέλα που σαλεύει στο φλογερό μεσημέρι , φωνές παιδιών και κοριτσιών που λούζονται στο γιαλό και λες να γιομίσεις το στόμα των με τριαντάφυλλο κι αυτή ακόμα η λευκοφτέρουγη πεταλούδα που αντικόβει το ολόδροσο μαϊστράλι, ά θέ μου , πως ξεδιπλώνονται όλα αυτά σε τούτο μαγεμένο φωτόδραμα ! Και πόσα δεν λένε υποβλητικά κρυφομιλήματα …. Ιστορίες και θρύλους παραμύθια που θαμπώνουν τα μάτια με τις ξωτικές ομορφιές τους . Νεράιδες εδώ ντυμένες πέπλα τος αφρούς , ξωθιές εκεί που πηδούν μέσα από τις ολοπράσινες πλαγιές και πέρα στο υγρό Νοτιάς το Κάστρο του Ναυαρίνου με τη ματωμένη του ιστορία και πόσα άλλα ακόμα από τα πιο παλιά χρόνια . Ο άρχοντας Βελαρδουΐνος και οι χαλκοντυμένοι Ιππότες που κινούνται τώρα ορμητικοί και πολεμόχαροι πάνω στις επάλξεις και ύστερα πάλι ρίχνονται σ ‘ ερωτικά κονταροκτυπήματα για κάποια ξανθιά Ελληνίδα που το βενέτικο σάλι της κυματίζει θριαμβευτικά . Τίποτα τίποτα δεν έχει πεθάνει από το μακρινό παρελθόν . Φτάνει να μπορείς να ανασύρεις το πολύτιμο ριντώ της ιστορίας και των θρύλλων και τότε από τους τάφους θα δείς με μάτια εκπληκτικά να προβάλλουν παλάτια και πύργοι λογής -λογής αρχοντικά, ένας συμφερτός από λαούς , κόσμος που ετράβηξεν όπως όλοι , προς την Μοίρα του , με τις χαρές του , τις πίκρες του , τις κατακτήσεις και τις ήττες του . Πόσο μαγεύει το παρελθόν αυτό όσο κι ματώνει τη καρδιά .
Είναι σαν να διαδράμεις τους αιώνες ανέγγιχτος από τη φθορά , σα να ζεις πάνω από λαούς που τους βλέπεις να ξετινάζονται σα μαραμένα ροδόφυλλα κάτω από τα πόδια σου .
Ακούς το κύμα τι λέει ; Και το αγέρι που σφυρίζει χαδιάρικα μέσα στα κλαδιά δε μοιάζει σαν να κρατάει το ίσο στη συμφωνία κάποιου βαγνέριου έπους . Ξέχωρα εδώ τα βράδια είναι εδώ υποβλητικά ωραία. Η νύχτα είναι σπαρμένη μάγια , μια χάρη απόκοσμη πλανιέται εδώ ασύλληπτη .Είναι κάτι . Δεν ξέρω τι ; πιθανώς : τόνος ρυθμός; Σκοπός ή Συμφωνία ; χτυπητές αντιθέσεις . Το πράσινο στο γαλάζιο ,το φεγγάρι στη νύχτα, ο ουρανός ο κεντημένος με τα άστρα , τα φωτεινότατα γρι – γρι , η ανταύγεια των φώτων της Πύλου , φωτόλουστα πλεούμενα που ξεκόβουν πότε πότε πέρα στα σκοτεινά ουρανοθέμελα , όλα αυτά κεντούν τον καμβά της Αρμονίας , την μυστηριώδη σύνθεση της γοητείας .
Θέλω να ακούσω το τραγούδι της θάλασσας , του πρίνου και του σχίνου και να υψώσω στο γαλανό ουρανό το μνημείο μιας μελωδίας .Έτσι θα πείτε και σεις ; όπως ο Βαλερύ μιλάει στον Ευπαλίνο (*)του , όταν μια βρεθείτε ξαφνικά εδώ και θα ακούσετε συμφωνική ορχήστρα της θάλασσας , των τριζονιών και του γρύλλου . Έτσι θα πείτε όταν η ψυχή σας γεμάτη φτερά και μάγια θα ξυπνήσει στη καρδιά σας την γαλήνη τούτη ώρα την άπλερη επιθυμία ενός ιπτάμενου Ολλανδού . Και άλλα δεν θα αλλάξετε λόγια , σαν μέσα στην έκσταση της νυχτιάς , που ξετυλίγεται μεγαλόπρεπα σαν ένας σιβυλλικός πάπυρος γιομάτος θελκτικά αινίγματα , ακούσετε να σας αλαφροξυπνάει κάποιο μακρινό τραγούδι , πλεγμένο με όνειρα και ερωτικά κρυφομιλήματα πάνω στο πεντάγραμμο της ζωής .
Λάδι η θάλασσα ! και φτάνει μια βάρκα να γλιστρήσει πάνω της για να ζωντανέψει τον υπέροχο θρύλο του Λόεγκριν! (**)Το καράβι που το σέρνει ο κύκνος γαλήνη και η υπέροχη θαλασσινή σκηνοθεσία δίνει αμέσως φτερά στη ψυχή … Φτερά και μάγια που θαρρείς όλο το σύμπαντο κατασταλάζει στη φούχτα σου . Μα τη φύση δεν μπορείς ποτέ να την χορτάσεις , όσο κι αν απλώσεις τις αισθήσεις σου και τα συναισθήματά σου . Φτάνει πως ζεις μίαν ώρα έξω από τη πλήξη και τη λάβρα της πόλης».
Αλλά η Ιστορία είναι παλιότερη
Ας γυρίσουμε πίσω στο 1915 και ας ξεφυλλίσουμε την εφημερίδα των Αθηνών « Σκρίπ» εκείνης της εποχής .
Δημοσίευμα τον μήνα Ιούνιο του 1915 με τίτλο
«Τα θαυματουργά του Βρωμονερίου Ύδατα»
Γράφει ο ανταποκριτής εκ Γαργαλιάνων με το ψευδώνυμο «κοράκι»
– «Επί τοποθεσίας περικαλλούς και τερπνοτάτης κείται το Βρωμονέριον το περιώνυμον δια τα τελούμενα εν αυτώ θεραπευτικά θαύματα . Η τοποθεσία εφ’ ης κείται το Βρωμονέριον είνε σπανία εν τω κόσμω . Ριπιζόμενον υπό της αύρας δύο κολπίσκων έχει εξαίρετα πλεονεκτήματα φύσεως και κλίματος. Κατ‘ έτος συρρέουσιν εν Βρωμονερίω πάμπολοι ως εκ των θαυματουργών του λουτρών από τα οποία πάντες εθεραπεύτηκαν ως τούτο ομολογείται παρά των ιδίων θεραπευθέντων . Τώρα παρ’ άλλοτε θα συρρέσωσι και από τα απώτατα ακόμη μέρη διότι το Βρωμονέριον συγκοινωνεί πλέον δι’ αυτοκινήτων . Και όσον τα πράγματα λαλώσιν αφ’ εαυτών πάσα ρεκλάμα και πάσα διατυμπάνισις αγυρτική είναι περιτταί .
Τα τόσον θαυματουργά αυτά λουτρά άρχονται της λειτουργίας αυτών από 1η Ιουλίου. Εις τα λουτρά διαμένει από πολλών ετών ο διακεκριμένος ιατρός κ. Νικόλαος Δ. Διακουμόπουλος καταστάς πλέον ειδικότατος και δύναται τις ειπείν ότι το Βρωμονέριον εύρε τον αληθή ιατρόν των οι δε προσερχόμενοι άπαντες φεύγουσι κατενθουσιασμένοι εκ του ιατρού κ Ν. Διακουμόπουλου τον οποίον διακρίνει και πολλή ψυχική ευγένεια και φυσική αγαθότης τα οποία σε συνδυασμό με την επιστημονική αξία του κ Διακουμόπουλου αποτελούσι τον αληθή άνθρωπον ως λέγει και ο θείος Πλάτων».
Και για την κοσμική κίνηση
Συμπληρώνει σε επόμενες ανταποκρίσεις τους επόμενους μήνες
-« Εις τα λουτρά του Βρωμονερίου παρατηρείται μεγάλη συγκέντρωσις κόσμου και ιδία εκλεκτού τοιούτου εκ των πέριξ μερών του νομού μας , ού μην αλλά και της άλλης Ελλάδος»
-«Τα λουτρά του Βρωμονερίου παρ΄ όλην την δυσπραγία ήτις μαστίζει τον Νομόν μας, εργάζονται πολύ καλά και θα εργαστούν πολύ περισσότερον μετά την πώλησιν της σταφίδος. Εκ των παραθεριζόντων σημειούμεν του κ.κ. Μαρ. Δαζέαν βουλευτήν ,Ανδρ. Κοκκέβην και Αν. Κεφαλάν πρώην βουλευτάς , Στραβοσκιάδην ιατρόν μετά της οικογενείας του εξ Αθηνών , Π. Διακουμόπουλον πρόεδρον κοινότητος Γαργαλιάνων , Θωμάν Διακουμόπουλον φοιτητήν άρτι αφιχθέντα εξ Αθηνών , Γεώργιον Φωτεινόπουλον ή Χότζα λεβεντόπαιδο της πόλεως , Αναστάσιος ιωαν. Παπαχριστοφίλου λογιστήν , Στυλ . Νικολόπουλον κ.α.»
– «Εν τω Βρωμονερίω εκτός εν τη προηγουμένη μου αναταποκρίσει αφερθέντων παραθερίζωσι προσέτι και ο Δημήτριος Νικολόπουλος εξ Αθηνών , ο Παναγ. Παρνασσάς πράκτωρ του παλαιού Πρακτορείου των εφημερίδων και μεγαλοεπιχειρηματίας η οικογένεια του κ. Παν . Κωνσταντοπούλου και αι δεσπινίδαι της αριστοκρατίας μας Φωτούλας Π. Κουτροδήμου και Σικελία Παν. Κωνσταντακοπούλου μετά των οποίων διασκεδάζομεν θαυμάσια.»
«Το κοράκι» ή κατά κόσμον ο Θεόδ. Διακουμόπουλος
Και η διαφήμιση
-«Τα θειούχα λουτρά άρχονται μετ ΄ολίγον. Είναι περιττή κάθε σύστασις τούτων , καθότι η επανειλημμένη χημική ανάλυσις από καθηγητάς Πανεπιστημίου (***) εύρεν ότι εις τα λουτρά αυτά είναι τα ιαματικώτερα πάντων των λουτρών της Ελλάδος .
Η δε διεύθυνσις των λουτρών υπόσχεται τελείαν περιποίησιν κλπ»
Και το 1907 στο «Τριφυλιακό Ημερολόγιο» του Νικολάου Λαμπρόπουλου βλέπουμε καταχωρημένη διαφήμιση των λουτρών του Βρωμονερίου ( φώτο).
Την δεκαετία του 1950 τα λουτρά του Βρωμονερίου λειτούργησαν υπό την διεύθυνση του Θεοδοσίου Ζάνη.
Παραπομπές
(*)ΕΥΠΑΛΙΝΟΣ “Ο Ευπαλίνος ή Ο αρχιτέκτων” του PAUL VALERY (1871-1945) γράφτηκε ως εισαγωγή, με τον τίτλο «Διάλογος των νεκρών» στο μνημειώδες λεύκωμα Architectures το 1921.
Έχει τη μορφή σωκρατικού διαλόγου ανάμεσα στον Φαίδρο και τον Σωκράτη, στους οποίους ο Βαλερύ “δανείζει” τις ιδέες του για την αρχιτεκτονική ως “τέχνης του οικοδομείν” μακριά από τις φιλολογικές αναφορές.
Ο Βαλερύ είχε ένα έμμονο ενδιαφέρον για την αρχιτεκτονική. Όπως ο ίδιος ομολογεί: «Η αρχιτεκτονική υπήρξε ένας απ’ τους πρώτους και σοβαρότερους έρωτες του πνεύματός μου.
Η ίδια η ιδέα της κατασκευής που είναι το πέρασμα από την αταξία στην τάξη, και η χρήση του αυθαίρετου που καταλήγει στο αναγκαίο, καθοριζόταν μέσα μου ως ο τύπος της πιο όμορφης και της πιο ολοκληρωμένης πράξης που ο άνθρωπος μπορεί να επιφυλάξει στον εαυτό του. Μια τελειωμένη οικοδομή μας φανερώνει, μ’ ένα μόνο βλέμμα, το σύνολο των προθέσεων, των επινοήσεων, των γνώσεων και των δυνάμεων που περιέχει· φανερώνει στο φως της ημέρας το συνδυασμένο έργο της θέλησης, της γνώσης και της δύναμης του ανθρώπου»
Ο Ευπαλίνος (6ος αιώνας π.Χ.) ήταν Μεγαρίτης αρχιτέκτονας. Έγινε διάσημος με το σπουδαίο έργο του, το Ευπαλίνειον όρυγμα στη Σάμο, μια σήραγγα μήκους περίπου 1 χλμ. και διατομής περίπου 1,75 x 1,75 μ. Κατά μήκος της σήραγγας ο Ευπαλίνος κατασκεύασε έναν αγωγό, ο οποίος μετέφερε το νερό στην πόλη. Ο αγωγός που αποκαλύφθηκε θεωρείται ένα από τα σπουδαιότερα τεχνικά έργα της αρχαιότητας, εάν αναλογιστεί κανείς πως η κατασκευή του άρχισε συγχρόνως και από τα δύο άκρα του και οι σήραγγες που διανοίγονταν με αυτόν τον τρόπο, συναντήθηκαν στη μέση και αποτέλεσαν ενιαίο όρυγμα. Η πραγματοποίηση του έργου προϋπέθετε την ορθή επίλυση του σχετικού γεωμετρικού προβλήματος και ακριβέστατη χάραξη πάνω στο έδαφος. Το έργο αυτό το ανέθεσε στον Ευπαλίνο ο τύραννος Πολυκράτης γιατί τον θεωρούσε έναν από τους σπουδαιότερους αρχιτέκτονες της εποχής του.
(**) «Ο Θρύλος του Λοεγκρίν» , όπερα του Βάγκνερ
Συνιστάται η επίσκεψη στον ιστότοπο
http://notesmuthoikaielpida.blogspot.com/2018/04/blog-post_29.html
για να γνωρίσεις την προσέγγιση του Θρύλου αυτού από τον Κ. Καβάφη .
(***) Τα φημισμένα της εποχής εργαστήρια Αναστασίου Κ. Δαμβέργη
