Ο Γεώργιος Παπανδρέου στους Γαργαλιάνους και τα επεισόδια του 1956

Από τα «Τετράδια Ιστορίας» του Παναγιώτη Α. Κατσίβελα , ιατρού .

Το 1956 προκηρύχθηκαν Εθνικές βουλευτικές εκλογές για τις 19 Φεβρουαρίου . Διεκδικητές της νίκης η Ε.Ρ.Ε που είχε συσταθεί μόλις στις 4 Ιανουαρίου του ίδιου έτους από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και η Δημοκρατική Ένωση του Γεωργίου Παπανδρέου . Η Δημοκρατική Ένωση ήταν ένα συνονθύλευμα εφτά κομμάτων που περιελάμβανε από πάλε ποτέ κραταιό Λαϊκό Κόμμα μέχρι την Ε.Δ.Α. , κοινοβουλευτική έκφραση του παράνομου τότε Κ.Κ.Ε.

Το Κόμμα των Προοδευτικών του Σ. Μαρκεζίνη , έμεινε εκτός του συνασπισμού και κατέβηκε μόνο του στις εκλογές .

Οι εκλογές γίνονται με ένα πολύ «ιδιαίτερο» εκλογικό σύστημα το οποίο εκλήθη τριφασικό μιας Πλειοψηφικό δηλαδή σε περιφέρειες όπου εκλέγονταν έως 3 βουλευτές, πλειοψηφικό με περιορισμένη εκπροσώπηση του δεύτερου (κόμματος ή συνασπισμού) σε μεσαίου μεγέθους περιφέρειες των 3-10 βουλευτών και αναλογικό στα αστικά κέντρα και τις μεγάλες εκλογικές περιφέρειες που έβγαζαν πάνω από 10 βουλευτές.

Το εκλογικό σύστημα ήταν ένας πρόσθετος λόγος για να γίνουν οι εκλογές σε περιβάλλον ακραίας πολιτικής έντασης .

Σε αυτές τις εκλογές ψήφισαν για πρώτη φορά οι γυναίκες στην Ελλάδα και γι’ αυτό έμειναν στην Ιστορία.

Στην περιοδεία του Γ. Παπανδρέου στην Αχαΐα έχουν γίνει σοβαρά έκτροπα στην περιοχή της Αιγιαλείας . Η συμμαχία του με την ΕΔΑ ήταν κάτι που στοίχισε στην αντιμετώπισή του , από μεγάλο μέρος των πολιτών .

Έχει προγραμματισθεί να γίνει πολιτική ομιλία στους Γαργαλιάνους την 7^η Φεβρουαρίου στο καφενείο Δημάκη στην κεντρική πλατεία των Γαργαλιάνων , το οποίο τότε διεύθυνε ο Κλέαρχος Τουμπέκης ή Κλάρης . Έχουν περάσει λιγότερα από 12 χρόνια από την Μάχη των Γαργαλιάνων με νωπές ακόμα τις μνήμες και τις συνέπειες του εμφυλίου πολέμου , με πάνω από 200 νεκρούς στην περιφέρεια της πόλης και από τις δύο πλευρές της τραγωδίας .

Από εδώ αρχίζουν τα λάθη που έφεραν τα επεισόδια. Ο ισχυρός άνδρας του Νομού Μεσσηνίας ,για το κόμμα των Φιλελευθέρων Ανδρέας Κοκκέβης και ο Δήμαρχος Ν. Σκούντζος , που έχει εγκαταλείψει το Μεταξικό παρελθόν του και έχει προσχωρήσει στο κόμμα των Φιλελευθέρων , συνδεόμενος με τον Σταύρο Κωστόπουλο , έπρεπε να αποτρέψουν να γίνει η κεντρική παρουσία του Γεωργίου Παπανδρέου στους Γαργαλιάνους . Ήταν σαν να επιζητούσαν τα επεισόδια , την ένταση , την πόλωση .

Μετά την ολοκλήρωση της ομιλίας του Γ. Παπανδρέου συγκεντρωμένο πλήθος εξαγριωμένων πολιτών με επικεφαλής τον Σπήλιο Προσηλιακό κινήθηκαν , απειλητικά με οχλαγωγίες εναντίον των παραγόντων της Δ.Ε.

Αιτία και αφορμή απετέλεσε η παρουσία , δίπλα στον Γεώργιο Παπανδρέου ,παραγόντων της ΕΔΑ , που είχαν αφήσει το στίγμα τους στα δραματικά γεγονότα της πόλης , το 1944. Αποκαλυπτική η απάντηση του Ανδρέα Κοκκέβη σε ερώτηση συνηγόρου υπερασπίσεως εις την δίκη των πρωταιτίων .

Στο περιβάλλον του Γ. Παπανδρέου δημιουργήθηκε πανικός και προσπάθησαν να φυγαδεύσουν τον αρχηγό τους και μέσα στον πανικό αντί να πάρουν ορθό δρόμο προς Μεσσήνη , ο οδηγός του πήρε τον δρόμο της Λεύκης φθάνοντας στο χωριό , που αν οι διαθέσεις ήταν πραγματικές θα είχαμε πολύ χειρότερα αποτελέσματα .

Στο αυτοκίνητο του Γ. Παπανδρέου έσπασαν το πίσω τζάμι , χωρίς να μπορώ να επιβεβαιώσω αν αυτό έγινε στην πλατεία ή στην διαδρομή κατά την διαφυγή του . Η φήμη ,που έγινε θρύλος ,ήταν ότι η κυρά Ελένη Ζόμπολα , μια πολύ συμπαθής γυναίκα καθαρίστρια στο 2^ο Δημοτικό Σχολείο ,της οποίας την αγάπη και την φροντίδα της ζήσαμε όλοι οι μαθητές του σχολείου , πέταξε μια γλάστρα πάνω στο αυτοκίνητο , η οποία και επέφερε το σπάσιμο . Όμως δεν είναι η αλήθεια . Είχα την ευκαιρία να μείνω πολλές φορές δίπλα της , ως γιατρός και κάποια στιγμή , την ρώτησα :

• Κυρά Ελένη , πως πέταξες την γλάστρα στον Παπανδρέου , για πες μου ;
• Παιδάκι μου , μου απαντά , δεν την έριξα εγώ , ο Τ.Π. την έριξε και με έχουν κολάσει τόσα χρόνια.

Ένα τέτοιο γεγονός έδωσε αφορμή για ακραία πολιτική εκμετάλλευση με πανελλήνιο ενδιαφέρον . Έτσι την επομένη η εφημερίδα «Ελευθερία» αριθ. φυλ. 3507, 8 Φεβρουαρίου 1956 , σελ. 1, έγραφε :

Εγκληματική επίθεση υπέστη ο κ. Παπανδρέου με συνενοχή της Χωροφυλακής Γαργαλιάνων .

«Οργανώθη υπό των εγκαθέτων του κ. Σπέντζα.

Εγκάθετοι του Συναγερμού και συγκεκριμένως εγκάθετοι του κ. Σπέντζα , με την συνεννόηση των τοπικών οργάνων Χωροφυλακής προέβησαν χθες , ολίγο μετά μεσημβρία εις εγκληματική επίθεση κατά του αρχηγού των Φιλελευθέρων κ. Παπανδρέου ενώ αυτός ανέχωρησε από την κωμόπολη των Γαργαλιάνων μεταβαίνων εις Μεσσήνη . Οι εγκάθετοι υπό τα όμματα των τοπικών οργάνων της Χωροφυλακής επετέθηκαν δια λίθων κατά του αυτοκίνητου του κ. Παπανδρέου και έσπασαν τον οπίσθιο υαλοπίνακα του αυτοκινήτου , παρ’ ολίγο δε να ετραυμάτιζαν τον αρχηγό των Φιλελεύθερων . Ο υπηρεσιακός υφυπουργός των Εσωτερικών κ. Μανιδάκης προς τον οποίον προέβη εις έντονο διάβημα ο αρχηγός του Λαϊκού κόμματος κ. Κ. Τσαλδάρης εκ μέρους του Δημοκρατικού Κέντρου ότι να διατάξει την σύλληψη την σύλληψη των ενόχων της εγκληματικής επιθέσεως και να επιβάλει κυρώσεις εις βάρος των οργάνων της Χωροφυλακής προσεπάθησε να συγκαλύψει , δια νυχτερινών δηλώσεών του την επίθεση .

Ο κ. Παπανδρέου εις τον οποίο τηλεφωνήθηκαν οι δηλώσεις του κ. Μανιδάκη έσπευσε να απαντήσει ότι από μεταμφιεσμένος Συναγερμός , δοξάζει και τις τελευταίες ημέρες του .

Παραλλήλως οι υποψήφιοι της Δημοκρατικής Ενώσεως Μεσσηνίας δια τηλεγραφήματός τους καταγγέλλουν εις τον κ. Μανιδάκη ότι η επίθεσις ήταν προμελετημένη και ότι περί αυτής είχε ειδοποιηθεί ο διοικητής Χωροφυλακής Τριφυλίας , ο οποίος ουδέν μέτρο έλαβε αλλά ενεθάρρυνε τους εγκάθετους δια της ανοχής του . Ως παρατηρείτο υπό εγκύρων κύκλων του Δημοκρατικού Κέντρου τόσον η επίθεσις εις τους Γαργαλιάνους , όσον και τα έκτροπα του Αιγίου απετέλουν μέρος του προμελετημένου σχεδίου , περί του οποίου ανέφερε η υπ΄ αριθ. 1 απόρρητος εγκύκλιος της ΕΡΕ , τρομοκρατήσεως του Κέντρου και αποβλέπουν εις το να διασκεδάσουν την εντύπωση η οποία προεκλήθη από την ενθουσιώδη υποδοχή την οποία έτυχε ο κ. Παπανδρέου εις Πελοπόννησο .

Προμελετημένη επίθεση .

[..] Ο υφυπουργός των Εσωτερικών κ Μανιδάκης , ερωτήθηκε αργά την νύχτα επί των επεισοδίων των εγκαθέτων εις βάρος του κ. Παπανδρέου εις τους Γαργαλιάνους είπε ότι γνώση των γεγονότων έλαβε το πρώτον εκ καταγγελίας του κ. Τσαλδάρη ο οποίος επικοινώνησε μαζί του τηλεφωνικώς .

Ευθύς αμέσως ο κ υφυπουργός επικοινώνησε με την Ανωτέρα Διοίκηση Χωροφυλακής Πελοποννήσου η οποία του ανέφερε ότι μετά το πέρας της ομιλίας του κ. Παπανδρέου εις Γαργαλιάνους περί τους 200 χωρικοί απεπειράνθησαν να αποδοκιμάσουν τον αρχηγό των Φιλελευθέρων επήγαν εις τον τόπο της συγκεντρώσεως και κατά την αναχώρηση του προς Καλαμάτα εκρατήθηκαν όμως εις απόσταση από της χωροφυλακής .

Ο κ . υφυπουργός διέταξε όπως του αναφέρθη σχετικώς και ο μοίραρχος ο συνοδεύων τον κ. Παπανδρέου . Πράγματι εκ Καλαμών ο ανωτέρω μοίραρχος ανέφερε εις τον κ. Μανιδάκη ότι κανένα επεισόδιο δεν έγινε κατά την διάρκεια της ομιλίας του κ. Παπανδρέου και ότι μόνον κατά την αναχώρηση του ομάς χωρικών εκραύγαζε και χειρονομούσε κατά του κ. Παπανδρέου και της συνοδείας του. Εις ικανή απόσταση από του σημείου όπου ομίλησε ο κ. Παπανδρέου κάποιοι έρριψον λίθους κατά του αυτοκινήτου της συνοδείας συνεπεία των οποίων ερράγισε εις υαλοπίναξ του αυτοκινήτου του κ. Παπανδρέου .

Η εφημερίδα «Απογευματινή» στις 8 Φεβρουαρίου του ίδιου έτους έγραφε :

Υποστράτηγος της Χωροφυλακής θα ενεργήσει ανακρίσεις για τα επεισόδια των Γαργαλιάνων .

Ο υφυπουργός Εσωτερικών κ. Μανιδάκης ευθύς ως έλαβε γνώσιν της αποδοκιμασίας του κ. Παπανδρέου στους Γαργαλιάνους επικοινώνησε τηλεφωνικώς με τας εκεί αρχάς , δια να λάβη γνώσιν των διαδραματισθέντων . Ως τον επληροφόρησαν ο κ. Παπανδρέου ωμίλησεν ησύχως ουδενός επεισοδίου λαβόντος χώραν. Μετά το πέρας όμως της ομιλίας του μικρή ομάς αντιφρονούντων εζητωκραύγασε υπέρ του κ. Καραμανλή . Εν συνεχεία ο κ. Παπανδρέου ανεχώρησεν εκ Γαργαλιάνων . Ο οδηγός όμως του αυτοκινήτου του έλαβε εσφαλμένη κατεύθυνσιν και ηκολούθησε άλλην οδό , προκειμένου να μεταβεί στην Μεσσήνη . Ολίγον όμως έξωθι των Γαργαλιάνων μερικά παιδιά έριξαν εναντίον του αυτοκινήτου του Γ. Παπανδρέου λίθους .

Οκ. Μανιδάκης εδήλωσε σχετικώς ότι εσχημάτισε την εντύπωσιν ότι η Χωροφυλακή Γαργαλιάνων έπραξεν ότι ηδύνατο προς αποφυγήν των εις βάρος του κ. Παπανδρέου επεισοδίων . Βαρεία αμέλεια , προσέθεσεν ο κ. υφυπουργός , δεν είναι δυνατόν να καταλογισθεί . Η περίπτωσις υπογράμμισε δεν είναι η ίδια με αυτήν του Αιγίου . Πάντως προς εξακρίβωσιν των συνθηκών των αποδοκιμασιών , διετάχθη και ανεχώρησεν όπως ενεργήση ανακρίσεις ο υποστράτηγος της Χωροφυλακής κ. Πετρόπουλος».

Στην προσπάθεια εκμεταλλεύσεως του γεγονότος γίνεται εμφανής η σύγχυση του γράφοντος ακόμα και στο αν το αντίπαλο κόμμα είναι ο «Συναγερμός» του Παπάγου ή η Ε.Ρ.Ε. του Καραμανλή .

Θεωρούν υποκινητή των επεισοδίων τον υφυπουργό Οικονομικών της υπηρεσιακής Κυβέρνησης Ι. Σπέντζα και δια αυτού τον δήθεν κομματάρχη του Σπήλιο Προσηλιακό . Αλλά και αυτό δεν είναι αληθές . Ο ισχυρός πολιτικός άνδρας της πόλης, όπως αποδεικνύεται και από την σταυροδοσία των πολιτών ,είναι ο Γαργαλιανιώτης βουλευτής Διονύσιος Ντολιόπουλος , με τον οποίον συνδεόταν ο Σπήλιος Προσηλιακός με κουμπαριά αλλά είχε το κατάστημά του στο Ντολιοπλέϊκο .

Ο Ντολιόπουλος δεν αναφέρεται πουθενά σε κανένα δημοσίευμα .

Ο Σπήλιος Προσηλιακός είχε για μήνες φυλακιστεί από τον ΕΛΑΣ στην Ποταμιά και αναμφίβολα είχε τις εμπειρίες του και τις μνήμες του .

Αξιοσημείωτο είναι ότι σε κανένα δημοσίευμα δεν αναφέρεται ο Κ. Καραμανλής και η Ε.Ρ.Ε.

Το Δημοτικό Συμβούλιο Γαργαλιάνων εξέδωσε ψήφισμα όπου καταδικάζονταν τα γεγονότα , εκφράζοντας την κοινή συνείδηση των κατοίκων .

Τις εκλογές κέρδισε η Ε.Ρ.Ε , λόγω του εκλογικού συστήματος , με 47,38% και 165 έδρες έναντι της Δ.Ε. με 48,15 και 132 έδρες ενώ 3 έδρες έλαβαν ανεξάρτητοι συνδυασμοί , με 0.9% .

Στις 28 Ιουνίου 1956 άρχισε η Δίκη των υπευθύνων των επεισοδίων και οδηγήθηκαν στο τριμελές πλημμελειοδικείο Κυπαρισσίας 16 πολίτες , ανάμεσά τους ένας δάσκαλος και ένας δημόσιος υπάλληλος. Άπαντες με πολλά θύματα από τον εμφύλιο .Κάποιοι εξ αυτών καταδικάστηκαν πρωτοδίκως , αθωωθέντες άπαντες στο Εφετείο του Ναυπλίου.