3/3 δείγματα εκτός προδιαγραφών: η καταγγελία στον ΕΦΕΤ
Οι «Ελαιογευσιγνωσίες» του τεύχους 98 του Ελιά & Ελαιόλαδο που μόλις κυκλοφόρησε αποκαλύπτουν ότι τα ελαιόλαδα που πωλούνται στα ράφια των σούπερ μάρκετ δεν ανταποκρίνονται πάντοτε σε αυτό που γράφει η ετικέτα τους και που καλή τη πίστει αγοράζει –πανάκριβα συνήθως– ο καταναλωτής. Μάλιστα, αυτή τη φορά είχαμε το πρωτοφανές αποτέλεσμα όλα, τρία στα τρία δείγματα που εξετάστηκαν, να είναι εκτός προδιαγραφών, το ένα παρθένο και τα δύο λαμπάντε (ή βιομηχανικό, μειονεκτικό) ενώ στις ετικέτες τους αναγράφεται η ένδειξη εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο.
Το ανάλογο προηγούμενο συνέβη όταν στο τεύχος 95 (Απρ.2021) δύο στα τέσσερα δείγματα με την ένδειξη εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο βρέθηκαν ότι ανήκαν στις κατηγορίες του (κοινού) παρθένου και του λαμπάντε. Δυστυχώς, τότε, παρά την άμεση καταγγελία μας ακολουθώντας το πρωτόκολλο του ΕΦΕΤ, ήταν τόσο καθυστερημένη η παρέμβαση του ελεγκτικού μηχανισμού, ώστε τελικά δεν βρήκαν ούτε καν τα αντιδείγματα που πρέπει να κρατούν τα εργοστάσια τυποποίησης. Κι ούτε -περιέργως- μας ζήτησε ο ΕΦΕΤ να εξετάσει το δεύτερο δείγμα που είχαμε προβλέψει να διατηρούμε στο ψυγείο του γραφείου μας.
Εν πάση περιπτώσει ας επανέλθουμε στο σήμερα.
Έχοντας στα χέρια μας τις απαντήσεις γευσιγνωσίας που κατέτασσαν ως μη κανονικά και τα τρία ελαιόλαδα που εξετάστηκαν και μάλιστα τα δύο στην κατηγορία του λαμπάντε και το τρίτο του (κοινού) παρθένου, προχώρησα αμέσως σε επώνυμη καταγγελία στον ΕΦΕΤ τηρώντας το σχετικό πρωτόκολλο που ο ίδιος προβλέπει.
Χωρίς καθυστέρηση η αρμόδια επιτροπή του ΕΦΕΤ μας ενημέρωσε με mail -πρόοδος συγκριτικά με τις καθυστερήσεις του ταχυδρομείου της προηγούμενης καταγγελίας- ότι αποφάσισε για την διαβάθμιση της αναφοράς/ καταγγελίας αξιολογώντας την ως χαμηλού ενδιαφέροντος (1) σύμφωνα με την κάτωθι κλίμακα:
– Χωρίς ενδιαφέρον: Βαθμός ενδιαφέροντος 0. Τίθενται στο αρχείο.
– Βαθμός ενδιαφέροντος 1. Εντάσσεται για διερεύνηση στον επιχειρησιακό προγραμματισμό ελέγχων.
– Πολύ ενδιαφέρουσα – εξόχως σημαντική: Βαθμός ενδιαφέροντος 2. Εξετάζεται άμεσα και κατά προτεραιότητα ανεξάρτητα από τα επιχειρησιακά προγράμματα ελέγχων.
– Ειδικού χειρισμού: Βαθμός ενδιαφέροντος 3. Ενημερώνεται σχετικά η Διοίκηση του ΕΦΕΤ και εξετάζεται άμεσα.
Σε τηλεφωνική επικοινωνία η -ευγενέστατη- υπάλληλος μου επιβεβαίωσε ότι το τριπλό περιστατικό που κατήγγειλα κατατάχτηκε στα χαμηλού ενδιαφέροντος (1 στην κλίμακα του 4) και θα ακολουθήσει την (μάλλον αργή) ρουτίνα των ελέγχων. Σε ερώτησή μου, τι θα συνιστούσε σοβαρό κίνδυνο, η απάντηση ήταν αφοπλιστική: «αν είχατε βρει γυαλιά μέσα σε γιαούρτι».
Για ποιόν κτυπάει η καμπάνα;
Από τα παραπάνω συγκεκριμένα περιστατικά η καμπάνα, κι όχι το καμπανάκι, κινδύνου χτυπάει. Για ποιους όμως;
– Μήπως χτυπά για τον ΕΦΕΤ; Μα φυσικά, αν δούμε ότι στην προηγούμενη καταγγελία μου κινήθηκε με τέτοια χαρακτηριστική βραδύτητα ώστε τελικά «τα δύο πουλάκια των μη κανονικών δειγμάτων είχαν πετάξει», ενώ τώρα θεωρεί «χαμηλού κινδύνου ρουτίνα» να πουλιέται στα ράφια των σούπερ μάρκετ το λαμπάντε σαν έξτρα παρθένο.
Εδώ ας προσθέσουμε και την πρόσφατη Ανακοίνωση ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ, μνημείο αβελτηρίας, στην οποία «εξ καθέδρας» δημοσίως παραδέχεται και διατυμπανίζει ότι στην Ελλάδα η νομοθεσία για θέματα αρμοδιότητάς του δεν (ΔΕΝ) εφαρμόζεται…! (αναλυτικός σχολιασμός της υπάρχει στο Ελιά & Ελαιόλαδο που κυκλοφορεί).
– Μήπως χτυπά για το Υπ. ΑΑ& ΤΡΟΦΙΜΩΝ; Μα φυσικά, και με τον τόνο στο Τροφίμων. Το οποίο αποτελεί την επιβλέπουσα Αρχή, αλλά και γιατί έχει τη σχετική όχι μόνο υπηρεσιακή αλλά και πολιτική ευθύνη.
Όποιο κόμμα/ φυσικό πρόσωπο κι αν βρίσκεται στην ηγεσία της πλατείας Βάθη, αναρωτιέμαι αν θα μπορούσε να αντέξει έστω το 0,1% του βάρους ενός διατροφικού σκανδάλου ανάλογου με το «τοξικό σύνδρομο» της Ισπανίας των χιλιάδων νεκρών και αναπήρων το 1981. Έκτοτε στην Ισπανία όχι μόνο «κόπηκε μαχαίρι» το ανώνυμο χύμα, αλλά και οι έλεγχοι του επώνυμου τυποποιημένου είναι εξονυχιστικοί. Προφανώς, εκεί, υπάρχουν η πολιτική βούληση, οι θεσμοί, οι μηχανισμοί, τα κατάλληλα αξιολογημένα πρόσωπα, και, πάνω απ΄όλα, η συναίνεση όλων των εμπλεκομένων στην αγροδιατροφική αλυσίδα αξίας του προϊόντος. Εδώ;
Όταν λοιπόν εδώ, στην Ελλάδα μας, το σύστημα «μπάζει», όταν εκτός των ανώνυμων 16κιλων τενεκέδων το λαμπάντε μπορεί να κυκλοφορεί στα ράφια σαν επώνυμο «εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο» (και μάλιστα διανθισμένο με ειδικές προδιαγραφές λόγω marketing), θεωρούμενο από τον ΕΦΕΤ σαν «χαμηλής επικινδυνότητας», όταν οι «φύλακες» αρκούνται να διαπιστώνουν παθητικά ότι η νομοθεσία ΔΕΝ εφαρμόζεται, τότε πόσο απέχει να «τρυπώσει» στη ροή του προϊόντος και να φτάσει στους καταναλωτές κάτι που έστω θα μοιάζει με το «τοξικό σύνδρομο» της Ισπανίας; Ειδικά μάλιστα σε εποχές που πολύς κόσμος προσπαθεί να διαφοροποιήσει το προϊόν του αναζητώντας διάφορες πατέντες και καινοτομίες από συμβούλους και «συμβούλους».
– Μήπως χτυπά για τη βιομηχανία τυποποίησης; Μα φυσικά και για δύο λόγους. Πρώτον γιατί πρόκειται για μια κραυγαλέα περίπτωση αθέμιτου ανταγωνισμού σε βάρος όσων σωστών επιχειρήσεων παράγουν και διακινούν «σωστό» ελαιόλαδο, με το ανάλογο κόστος, φυσικά. Δεύτερον, γιατί έτσι η βιομηχανία «πριονίζει το κλαδί που κάθεται» κλονίζοντας την εμπιστοσύνη των καταναλωτών. Όταν η ίδια πουλάει επώνυμο τυποποιημένο λαμπάντε τότε με ποιο δικαίωμα θα κάνει κριτική στον 16κιλο ανώνυμο τενεκέ και στο όποιο τυχόν περιεχόμενό του; Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι αφού έπεσε ο πυρετός των δισεκατομμυρίων και των υποτιθέμενων 180.00 τόνων που υποτίθεται ότι τυποποιούσε κάποτε η βιομηχανία, αυτοί στη συνέχεια ισορρόπησαν στους 50.000 τόνους, και έκτοτε συνεχίζουν να μειώνονται ευρισκόμενοι πια σε επίπεδα περί τους 20.000 τόνους ετησίως (κανείς δεν ξέρει με σιγουριά). Τα παραπάνω συνεπάγονται και ορισμένες «λεπτομέρειες» ιδιαίτερης σημασίας. Όταν, λοιπόν, η βιομηχανία τυποποίησης συμπεριφέρεται με αυτό τον τρόπο τότε δικαίως μπορεί να αναρωτηθεί ο καθένας, σε τι είδους γεύσεις και αρώματα εκπαιδεύεται ο καταναλωτής; Στο λαμπάντε, με ταγγό και μούργα; Αν μάλιστα δούμε και τα σχετικά προγράμματα προώθησης που κατά καιρούς έχουν απολαύσει οι επαγγελματικές οργανώσεις (ΣΕΒΙΤΕΛ) τότε τα ερωτήματα γίνονται πιο δύσκολο να απαντηθούν. Θα έλεγα κάτι και για τις δι-επαγγελματικές οργανώσεις, αλλά θα πρέπει προηγουμένως να υπάρξουν, αναλαμβάνοντας δράσεις σύμφωνες με τους σκοπούς και τα καταστατικά τους (εκτός από τα χρηματοδοτούμενα προγράμματα της ΕΕ).
– Μήπως χτυπά για τους ελαιοπαραγωγούς; Μα φυσικά, γιατί υπό αυτές τις συνθήκες, όταν παράγουν έξτρα παρθένο υψηλής ποιότητας και αυτό φτάνει στους καταναλωτές σαν λαμπάντε, και μάλιστα πανάκριβο, τότε όχι μόνο το σύστημα της αγροδιατροφικής αλυσίδας υποβαθμίζει τους κόπους τους, αλλά και οι ίδιοι οι ελαιοπαραγωγοί δεν θα έχουν μια δίκαιη αμοιβή για το προϊόν τους. Θάλεγα, μάλιστα, ότι στο βαθμό που όλες αυτές οι δυσάρεστες καταστάσεις τεκμηριώνονται και παγιώνονται, τότε, αυτοί που πρέπει να ενδιαφερθούν περισσότερο από τον καθένα είναι οι ελαιοπαραγωγοί και οι οργανώσεις τους γιατί ποτέ δεν θα απολαύσουν τις τιμές και το μερίδιο υπεραξίας που δικαιούνται μια και αυτές οι πρακτικές –εφόσον τελικά επιβεβαιωθούν μέχρι τέλους– υποβαθμίζουν το εισόδημά τους, γιατί παρεμποδίζουν να πραγματωθεί η αξία του προϊόντος τους.
– Μήπως χτυπά για τους καταναλωτές; Μα φυσικά, αν σκεφτούμε ότι εν αγνοία τους πληρώνουν – πανάκριβο- το λαμπάντε σαν έξτρα παρθένο. Κι ίσως οι καταναλωτές να αποτελούν τα πιο αθώα θύματα αυτής της αλυσίδας «απαξίας» του ελαιολάδου.
– Η καμπάνα χτυπά και για όλους όσους κατά καιρούς, βουλευτές, πολιτευτές, δημάρχους, περιφερειάρχες, ειδικούς και μη συμβούλους πάσης φύσεως, δημοσιογράφους (να μην μας ξεχάσω!), μιλάνε και μιλάμε για το «εθνικό μας προϊόν», την κορυφαία του ποιότητα κ.λπ., κ.λπ.
– Τελικά, η καμπάνα χτυπά εκκωφαντικά για όλους όσους ζουν στο μικρό μας ελληνικό ελαιοκομικό χωριό. Την ακούμε;
~~~~~~~~~~~~~
Σημείωση. Σύμφωνα με τη σχετική κοινοτική και εθνική νομοθεσία υπάρχουν τρεις διαφορετικές κατηγορίες παρθένων (όπως δηλαδή παράγονται στο ελαιοτριβείο αποκλειστικά με τη χρήση φυσικών και μηχανικών μεθόδων) ελαιολάδων:
- Το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο είναι η κατηγορία με την υψηλότερη ποιότητα. Από οργανοληπτική άποψη, δεν εμφανίζει ελαττώματα και είναι φρουτώδες. Το επίπεδο οξύτητας δεν πρέπει να υπερβαίνει το 0,8 %.
- Το παρθένο ελαιόλαδο μπορεί να παρουσιάζει κάποια οργανοληπτικά ελαττώματα, αλλά σε πολύ χαμηλό επίπεδο. H οξύτητά του δεν πρέπει να υπερβαίνει το 2 %.
- Το μειονεκτικό (ή λαμπάντε ή βιομηχανικό) ελαιόλαδο είναι παρθένο ελαιόλαδο κατώτερης ποιότητας με οξύτητα πάνω από 2 %, χωρίς φρουτώδη χαρακτηριστικά και με ουσιώδη οργανοληπτικά ελαττώματα. Το μειονεκτικό ελαιόλαδο δεν προορίζεται να διατεθεί στην αγορά σε επίπεδο λιανικής πώλησης. Υποβάλλεται σε εξευγενισμό ή χρησιμοποιείται για βιομηχανικούς σκοπούς.
Άλλες κατηγορίες ελαιολάδου
Οι ακόλουθες κατηγορίες ελαιολάδων δεν ανήκουν στα παρθένα ελαιόλαδα.
- Το εξευγενισμένο (ραφινέ) ελαιόλαδο είναι το προϊόν που προκύπτει από τον εξευγενισμό (ραφινάρισμα) ελαττωματικού παρθένου ελαιολάδου (π.χ. μειονεκτικού ελαιολάδου). Δεν προορίζεται να διατεθεί στην αγορά σε επίπεδο λιανικής πώλησης. Έχει βαθμό οξύτητας έως 0,3 %.
- Το ελαιόλαδο που αποτελείται από εξευγενισμένα και παρθένα ελαιόλαδα προκύπτει από την ανάμειξη εξευγενισμένου (ραφινέ) ελαιολάδου με εξαιρετικό παρθένο και/ή παρθένο ελαιόλαδο. Έχει βαθμό οξύτητας έως 1 %.
- Ακατέργαστο πυρηνέλαιο: οι ελαιοπυρήνες είναι ο πολτός που απομένει μετά την εξαγωγή του ελαίου από τις ελιές. Το έλαιο που παράγεται από αυτόν τον πολτό ονομάζεται ακατέργαστο πυρηνέλαιο.
- Εξευγενισμένο πυρηνέλαιο: το ακατέργαστο πυρηνέλαιο μπορεί να υποβληθεί σε εξευγενισμό (ραφινάρισμα) και να αναμειχθεί με παρθένα ελαιόλαδα. Το αποτέλεσμα της ανάμειξης αυτής ονομάζεται εξευγενισμένο πυρηνέλαιο. Το επίπεδο οξύτητας μπορεί να είναι έως 1 %.
Από τις παραπάνω κατηγορίες επιτρέπεται η διάθεση για κατανάλωση μόνο των κατηγοριών: 1), 2), 5) και 7).
