Το 1955, η Σταυρούλα Κουράκου είχε γράψει στο «Ο οίνος, µια αιώνια θεότητα για την Ελλάδα»: «Η αµπελουργία είναι στενά δεµένη µε την κίνηση του πληθυσµού και όπου αυξάνει και ευηµερεί η καµπύλη της δηµογραφικής αναπτύξεως, ανεβαίνει µε γοργό ρυθµό, γιατί δεν είναι µόνο ο αγροτικός πληθυσµός που ζει από τ’ αµπέλια.
της Δρ. Χαρούλας Σπινθηροπούλου*
Η αµπελουργία και η οινοπαραγωγή στηρίζουν αξιόλογες γεωργικές βιοµηχανίες που απασχολούν µεγάλο αριθµό επιστηµόνων, υπαλλήλων και εργατών». ∆υστυχώς, σήµερα, το τεράστιο δηµογραφικό πρόβληµα της χώρας µας επηρεάζει σε πολύ µεγάλο βαθµό την οποιαδήποτε παραγωγική δραστηριότητα και κυρίως τη γεωργική, που θεωρείται ελάχιστα θελκτική. Ακόµη και οι νέοι της υπαίθρου, που στις σχολικές τους διακοπές εργάζονταν στα αµπέλια των γονιών ή των παππούδων τους και έχουν µία επαφή µε το αντικείµενο, δεν το επιλέγουν, αλλά αναζητούν ευκολότερη και πιο προσοδοφόρα απασχόληση σε κάποιο αστικό κέντρο.
Αδύναµο σηµείο οι συνεργασίες
∆εν υπάρχουν αρκετά εργατικά χέρια να αναλάβουν τις αµπελουργικές εργασίες, ούτε καν αλλοδαποί εργάτες που στο παρελθόν βοήθησαν σηµαντικά στην ανάπτυξη του αγροτικού τοµέα.
Ξεφυλλίστε και κατεβάστε σε υψηλή ανάλυση το τεύχος 39 του Winetrails
Η έλλειψη εργατικών χεριών θα οδηγήσει αναγκαστικά σε περισσότερη εκµηχάνιση της καλλιέργειας. Η εκµηχάνιση όµως προϋποθέτει εκµεταλλεύσεις µεγαλύτερες των 100 στρµ., κάτι που δυστυχώς δεν είναι ο κανόνας στη χώρα µας. Ειδάλλως, χρειάζονται συνεργασίες των κατόχων µικρών εκµεταλλεύσεων, ώστε να αποκτήσουν ένα µέγεθος που να δικαιολογεί την αγορά µηχανηµάτων (κορυφολογητών, προκλαδευτών, αποφυλλωτών, καθαρισµού των ζιζανίων κ.λπ.). Και οι συνεργασίες δυστυχώς είναι το αδύναµό µας σηµείο. Το «µοναχός σου χόρευε και όσο θέλεις πήδα» το ενστερνίζονται όλοι οι αµπελουργοί (και όχι µόνο) από άκρη σε άκρη της πατρίδας µας.
Κλιµατική κρίση και νέοι εχθροί
Το µέλλον της αµπελοκαλλιέργειας υπό αυτές τις συνθήκες µοιάζει σκοτεινό και το σκοτάδι γίνεται βαθύτερο λόγω και της κλιµατικής κρίσης. Ήδη οι έντονες βροχοπτώσεις της άνοιξης του 2023 µείωσαν από τη µία την παραγωγή των αµπελώνων λόγω περονοσπόρου και φυσικών εχθρών όπως τα πουλιά και τα αγριογούρουνα και από την άλλη, αύξησαν σηµαντικά τον αριθµό των φυτοπροστατευτικών επεµβάσεων, αλλά και των εργαλείων που ο αµπελουργός αναγκάστηκε να χρησιµοποιήσει για να προστατεύσει την παραγωγή του από τους φυσικούς εχθρούς, εκτοξεύοντας το κόστος παραγωγής, χωρίς την αναγκαία αύξηση της τιµής του σταφυλιού.
Παράλληλα οι υπερβολικές ανοιξιάτικες βροχοπτώσεις των τελευταίων χρόνων έφεραν στο προσκήνιο νέους εχθρούς και ασθένειες και µας αναγκάζουν να σκεφτούµε και να σχεδιάσουµε εκ νέου τη φυτοπροστασία των αµπελώνων. Ο περονόσπορος άρχισε να αποτελεί πρόβληµα και σε περιοχές που είναι κυρίως ξηροθερµικές όπως στις Κυκλάδες, η φόµοψη απειλεί αµπελώνες στη βόρεια Ελλάδα, τα κοκκοειδή εµφανίζονται απειλητικά σε όλη τη χώρα, οι αφίδες κάνουν το ντεµπούτο τους, ενώ το σύνδροµο της ίσκας εξελίσσεται δυναµικά σε αµπελώνες ηλικίας άνω των 10 ετών. Για να µην αναφερθώ και στον παραδοσιακό τρόπο κλαδέµατος που πλέον τίθεται σε αµφισβήτηση, και ο χρόνος θα δείξει εάν δικαίως ή αδίκως αµφισβητείται.
Το βέβαιο είναι ότι αυτή τη στιγµή εισπράττουµε την κλιµατική αλλαγή ως αύξηση της µέσης θερµοκρασίας, µείωση της συνολικής βροχόπτωσης σε κάποιες περιοχές, και αύξησης σε άλλες (µε αδιάφορη ως επιβλαβή κατανοµή), αλλά κυρίως ως απότοµες εναλλαγές των καιρικών φαινοµένων σε κάθε αµπελουργική περιοχή. Και αν η πρωίµιση του τρύγου θεωρείται δείκτης των επιπτώσεων της κλιµατικής αλλαγής, τότε θα λέγαµε ότι οι αµπελώνες της νότιας χώρας, είναι αυτοί που παρουσιάζουν τον µεγαλύτερο κίνδυνο, προς το παρόν τουλάχιστον.
Ανατροπή σε αρκετά θέσφατα…
■Οι χαρισµατικοί αµπελώνες είναι αυτοί που είναι εγκατεστηµένοι σε εδάφη επικλινή, που στραγγίζουν καλά και σχετικά γρήγορα, µε καλύτερη έκθεση στον ήλιο.
■Τα πιο ανεπτυγµένα συστήµατα διαµόρφωσης µε µεγαλύτερη σχέση φυλλικής επιφάνειας -καρπού είναι αυτά που εξασφαλίζουν καλύτερη ποιότητα σταφυλιών (π.χ. γραµµικό υποστυλωµένο versus κύπελο).
■Ο προσανατολισµός φύτευσης Β-Ν εξασφαλίζει καλύτερη ωρίµανση των σταφυλιών στις δροσερότερες περιοχές κ.λπ.
Θα δούµε πολλές αλλαγές να έρχονται και µάλιστα γρήγορα και οι αλλαγές αυτές θα είναι διαφορετικές για κάθε περιοχή, έδαφος, µεσοκλίµα, ποικιλία, υποκείµενο, εφαρµοζόµενες καλλιεργητικές τεχνικές. Προς το παρόν, οινοποιοί- αµπελουργοί, και συνεργαζόµενοι µε αυτούς αµπελουργοί εγκαθιστούν αµπελώνες σε µεγαλύτερα υψόµετρα, πειραµατίζονται µε άλλες ποικιλίες και υποκείµενα, αναζητούν διαφορετικές τεχνικές καλλιέργειας ώστε να οψιµίζει ο βλαστικός κύκλος και να ωριµάζουν τα σταφύλια σε ευνοϊκότερες θερµοκρασίες.
Χρειάζονται προσεκτικά βήµατα
Η γνώµη µου είναι ότι χρειάζονται προσεκτικά βήµατα και όχι βεβιασµένες κινήσεις εκ µέρους των αµπελουργών και των οινοποιών.
■Πιστεύω ότι είναι πολύ σηµαντικό να επενδύσουµε στην ενίσχυση της άµυνας των φυτών απέναντι σε συνθήκες stress και υψηλής πίεσης ασθενειών και να µην καταφεύγουµε σε εύκολες λύσεις: νερό, συχνές εφαρµογές διασυστηµατικών σκευασµάτων κ.λπ.
■Στους νέους αµπελώνες οι αµπελουργοί να φροντίζουν να δηµιουργούν συνθήκες που ευνοούν τη βαθύτερη ανάπτυξη του ριζικού συστήµατος και όχι την γρήγορη βλαστική ανάπτυξη και είσοδο σε καρποφορία.
■Να εµβολιάζουν τα νέα φυτά µε µυκόρριζες, βακτήρια κ.λπ. πριν τη φύτευση, που θα τα βοηθήσουν να αναπτύξουν καλύτερο και βαθύτερο ριζικό σύστηµα.
■Να χρησιµοποιούν πετρώµατα που θα ενισχύσουν την ικανότητα των εδαφών να συγκρατούν περισσότερο νερό που θα το αποδίδουν στο φυτό όταν χρειάζεται.
■Να σεβαστούν τη δοµή του εδάφους, την οργανική του ουσία, τους µικροοργανισµούς του και να µην τα καταστρέφουν µε την υπερβολική κατεργασία του εδάφους και τη χρήση ζιζανιοκτόνων.
Εχει ξεκινήσει η συζήτηση για τη βιωσιµότητα του κλάδου
Στο µέλλον θα βάλουµε πολύ νερό στο κρασί µας στην προσπάθειά µας να συνεχίσουµε να καλλιεργούµε τα αµπέλια µας και να παράγουµε κρασί. Θα πρέπει όµως να προσέξουµε αυτό το «νέρωµα» να µη µας οδηγήσει σε λάθος κατεύθυνση και τελικά σε αποτυχία. Ο κλάδος έχει ξεκινήσει συζητήσεις γύρω από τη βιωσιµότητα των αµπελουργικών εκµεταλλεύσεων στο νέο περιβάλλον που δηµιουργείται, έχοντας αντιληφθεί ότι χωρίς ριζικές δοµικές αλλαγές η αµπελουργία θα µείνει στα χέρια λίγων και η ελληνική ύπαιθρος δεν θα είναι πλέον ευηµερούσα.
Στο πλαίσιο αυτό το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, η ΚΕΟΣΟΕ και η Ε∆ΟΑΟ συνδιοργανώνουν το συνέδριο «Η αµπελουργία σε κίνδυνο» στις 23 και 24 Μάη στα Ιωάννινα που αξίζει να το παρακολουθήσουν αµπελοκαλλιεργητές, οινοποιοί, άνθρωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης και όλοι όσοι ενδιαφέρονται µε τον οποιοδήποτε τρόπο για τη βιωσιµότητα της ελληνικής αµπελουργίας και την ανάπτυξη της υπαίθρου.
Για άρδευση και νέες ποικιλίες στις ζώνες ΠΟΠ µιλούν οι Γάλλοι
Οι φίλοι µας οι Γάλλοι µε τις ζώνες ΠΟΠ που ουσιαστικά αποτέλεσαν το πρότυπο πάνω στο οποίο ανδρώθηκαν οι δικές µας ζώνες, µιλούν πλέον για άρδευση σε περιοχές που αυτή απαγορευόταν, ένταξη νέων ποικιλιών σε ζώνες ΠΟΠ (που την προηγούµενη 20ετία θεωρούνταν αδιανόητο, αφού η έννοια του ΠΟΠ είναι στενά συνδεδεµένη µε την µακρόχρονη καλλιέργεια και την ιστορία µιας ποικιλίας στη συγκεκριµένη ζώνη) κ.λπ.
*Γεωπόνος, ειδκός αμπελουργίας, οινοποιός winetrails.gr
